Bijna wilde ik het boek wegleggen toen ik zag dat het voorwoord was geschreven door Philiph Zimbardo. Hij is psycholoog en bedenker van het wereldberoemde Stanford Prison Experiment. Jarenlang zag iedereen dit experiment als hét bewijs dat het kwaad in ieder van ons aan de oppervlakte zit en dat wij allemaal diep van binnen beesten zijn. Op 9 december 2016 deed Rutger Bregman in een verhaal in de Correspondent uit de doeken hoe Zimbardo zelf dit experiment uitvoerig manipuleerde. Ik publiceerde diezelfde dag een blog getiteld ‘De banaliteit van het kwaad’.

Toch begon ik het boek ‘De keuze‘ van Edith Eva Eger te lezen. Al op bladzijde 22 plakte ik mijn eerste post-it: “Wanneer we kiezen voor de beperkte denkwijze van het slachtoffer, worden we onze eigen gevangenisbewaarders” en op bladzijde 31 “Ik heb nog niet geleerd dat het probleem niet is dat mensen mijn pesten, het probleem is dat ik hen geloof“. Mijn nieuwsgierigheid is altijd gewekt als het om (oorlog)trauma’s gaat. Edith Eva Eger verzet zich tegen het feit dat posttraumatische stress een stoornis wordt vernoemd. “Het is geen ontregelde reactie op een trauma, het is een normale natuurlijk reactie. Het enige tegengif voor kapot zijn is je hele ik“. Een vergelijkbare boodschap als die van Ien van der Pol in haar boek ‘Coachen waar het pijn doet‘.

Bron: Familiearchief familie Eger

Edith Eva Eger was 16 jaar toen ze in 1944 naar Auschwitz werd gedeporteerd. Edith Eger is de jongste dochter in een Joods Hongaars gezin. Haar vader is kleermaker en haar moeder huisvrouw. Edith is een sportief meisje en een talentvolle danseres. Ze is zelfs een Olympische belofte totdat de nazi’s een eind maken aan deze droom. Eva Edith Eger wordt bij publieke optredens de ‘ballerina van Auschwitz’ genoemd omdat ze in Auschwitz gedwongen werd om voor Josef Mengele te dansen.

Eger beschrijft haar oorlogsherinneringen en wat ze doet om in leven te blijven. Ze houdt vast aan wat haar vader ooit zei: “Onthou dat niemand dat wat je in je eigen gedachten hebt van je af kan pakken”. Samen met haar zus Magda weet ze de oorlog ternauwernood te overleven. Ze trouwt met Béla Eger en verhuist naar de Verenigde Staten, waar ze psychologie studeert en haar eigen praktijk start. Het werken met haar cliënten confronteert haar met haar eigen onverwerkte traumatische verleden. Edith Eva Eger is de 90 jaar inmiddels gepasseerd en ‘De keuze’ is haar eerste boek.

Bron: Familiearchief familie Eger

Edith Eva Eger schrijft over haar mentoren zoals Martin Seligman, Carl Rogers en Albert Ellis die haar kennis laten maken met de rationeel-emotieve therapie en het existentialisme. Samengevat: om ons gedrag te veranderen, moeten we onze gevoelens veranderen, en om onze gevoelens te -veranderen, moeten we onze gedachten veranderen. Het probleem -en de basis van ons aanhoudende lijden- is de overtuiging dat pijn, fouten en teleurstellingen iets zeggen over wat we waard zijn. In haar boek lees je hoe zij haar eigen eclectische en intuïtieve inzichts- en cognitief georiënteerde therapeutische aanpak ontwikkelt.

Op de vraag van dokter Mengele bij aankomst in Auschwitz ‘Is zij jouw moeder of je zus?‘ antwoord ze ‘Moeder‘. Haar moeder wordt direct daarop vergast. Daarover schrijft ze “Ik kan mezelf geselen omdat ik de verkeerde keuze heb gemaakt. Dat is mijn privilege. Of ik kan accepteren dat de belangrijkere keuze niet de keuze was die ik maakte toe ik honger had en doodsbang was, toen we omgeven werden door honden, geweren en onzekerheid, toen ik nog maar 16 jaar oud was. Het is de keuze die ik nu maak. De keuze om mezelf te accepteren om wie ik ben: menselijk, niet perfect. En de keuze om verantwoordelijk te zijn voor mijn eigen geluk. Om mezelf mijn tekortkomingen te vergeven en mijn onschuld terug te winnen. Om op te houden met me af te vragen waaraan ik het verdiend heb om het overleefd te hebben. Ik kan het verleden nooit veranderen. Maar er is een leven dat ik kan redden en dat is het mijne. Het leven dat ik nu leef, dit kostbare moment.”

Ook lees je in het boek veel verhalen van haar cliënten. Over de wip in huwelijken, wanneer twee mensen instemmen met een onuitgesproken contract, namelijk dat een van hen goed zal zijn en de ander slecht. Proberen om de zorgzame te zijn die alles op alle zet om de behoeften van de ander te vervullen is net zo problematisch als het vermijden van je verantwoordelijkheid voor jezelf. Ongelukkig zijn komt vaak doordat we te veel verantwoordelijkheid op ons nemen of juist te weinig. In plaats van assertief te zijn en echt voor onszelf te kiezen, worden we misschien agressief (kiezen voor anderen), passief (anderen voor ons laten kiezen), of passief-agressief (anderen saboteren zodat ze niet bereiken wat ze willen).

Het boek is een pleidooi voor leven in vrijheid. Edith Eva Eger heeft nooit iemand ontmoet die bewust koos voor gevangenschap. Toch zag zij telkens opnieuw hoe we bereidwillig we zijn onze spirituele en mentale vrijheid weggeven, ervoor kiezen iemand of iets anders de verantwoordelijkheid te geven om ons leven te leiden of om voor ons te beslissen. “‘Alle verrukking in het leven komt van binnenuit. Je kunt ervoor kiezen om vrij te zijn“.

Ik ben blij dat het voorwoord me niet weerhield van het lezen van dit boek. Ik vond het een inspirerend boek!