Wat een gelukzalig gevoel! Ik voelde het direct na de eerste zin uit het boek ‘Nederland, Israël & Palestina: een open zenuw’ van Peter Malcontent. Deze universitair docent -verbonden aan de afdeling Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen van de Universiteit van Utrecht- is de archieven ingedoken, heeft Kamerstukken en rapporten geanalyseerd en interviews gehouden met politieke kopstukken waaronder voormalig ministers van Buitenlandse Zaken. Het resultaat: een 255 pagina tellend boeiend boek over de open zenuw die het Israëlisch-Palestijns conflict is geworden.

Ik besloot om zo lang mogelijk te genieten van dat gelukzalige gevoel door dit boek zo langzaam mogelijk te lezen. Dat mislukte. Nadat ik het boek besteld had bij de boekhandel en het woensdag ophaalde, had ik het vrijdag al uit. Zondag had ik al mijn aantekeningen en arceringen al verwerkt in mijn Palestina werkdocument 😉.

Want wat een prachtige aanvulling op eerder gelezen boeken zoals ‘Israël zegt geen sorry meer’ en ‘het beloofde land’! Het boek beschrijft in duidelijke taal de Nederlandse houding ten aanzien van het Palestijns-Israëlisch conflict. Heel kort samengevat:

“De eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog bestond er bij de Nederlandse houding t.a.v. het Palestijns-Israëlisch conflict sympathie voor de Joodse onafhankelijkheidsstrijd. Maar voorkomen moest worden dat Nederland de indruk zou wekken zich achter de zionistische zaak te scharen. Want daarmee zou het behalve de Arabische landen ook de islamitische bevolking van Indonesië en haar politieke vertegenwoordigers tegen zich in het harnas jagen.

Na de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië deed de Nederlandse regering niet langer moeite om te verbergen waar haar daadwerkelijke sympathieën lagen. Onder leiding van Drees en Luns werd het Nederlandse Midden-Oostenbeleid snel in pro-Israëlische richting bijgesteld.

Een factor die lange tijd de Nederlandse houding t.a.v. Israël bepaalde was de Holocaust. Nederland was het West-Europese land waaruit tijdens de Tweede Wereldoorlog procentueel de meeste Joden naar de vernietigingskampen werden afgevoerd. Toen Nederland in de jaren 60 opnieuw geconfronteerd werd met het eigen oorlogsverleden, vonden opborrelende schuldgevoelens daarover een uitweg in massale steun voor Israël tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967 en de Oktoberoorlog van 1973.

In 1980 erkende Nederland samen met de andere EG-landen voor de eerste keer onomwonden het Palestijnse recht op zelfbeschikking. De erkenning van dat recht kreeg in 1980 definitief gestalte in de Verklaring van Venetië en geldt daarmee als een mijlpaal in de geschiedenis van het EU-beleid t.a.v. het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Desalniettemin bleef een pro-Israëlische meerderheid in de Tweede Kamer zoveel mogelijk op de rem trappen. Terwijl in 1977 nog 50% van alle Nederlanders zich met Israël identificeerde, was het percentage in september 1982 inmiddels gedaald tot 35%. Het bleef steken op zo’n 30%. Israëls populariteit in Nederland nam zienderogen af en die trend zette zich voort na het mislukken van het Oslo-vredesproces. Maar samen met Duitsland en het Verenigd Koninkrijk bleef Nederland een meerderheid van gematigde tot meer uitgesproken lidstaten die sympathiseerden met de Palestijnse zaak tot terughoudendheid manen.

Waar in de jaren 90 de kans op vrede nog nooit zo dichtbij was geweest, leek in het daaropvolgende decennium ieder perspectief daarop per jaar af te nemen. Hoewel de grotere afstand tot het oorlogsverleden de deur opende voor meer kritiek op Israël vanuit de samenleving, bleef een rechts blok in de Tweede Kamer onder invloed van een Atlantische oriëntatie, religieus geïnspireerde denkbeelden en een succesvolle pro-Israël lobby pal achter Israël staan.“

Uit de serie ‘Houses’, gemaakt op de Westelijke Jordaanoever door Alicja Dobrucka

Het boek van Peter Malcontent is in mei 2018 verschenen, ik had er (helaas) nog niet eerder over gehoord. Ik werd gelukkig op dit boek gewezen doordat de Correspondent op 6 januari 2019 een prachtig verhaal van de dag publiceerde van Clingendael onderzoekster Samar Batrawi getiteld ‘In de Palestijnse gebieden zijn negen van de tien inwoners jonger dan 55. Toch trekken oude mannen aan de touwtjes’.

Batrawi schrijft genuanceerd over het Israël-Palestina conflict en vult het verhaal aan met talloze interessante links. Het leuke aan de Correspondent is de interactie tussen de leden onderling en met de auteur. Bevrijdend vond ik Batrawi’s reactie onder een van de vele ledenbijdragen: “Ik denk dat weinig mensen met kennis van het conflict eerlijk zouden kunnen ontkennen dat Israëls beleid het grootste obstakel voor ‘vrede’ is, en dat de internationale onmacht én onbereidheid om hier daadkrachtig tegen op te treden dit alleen maar erger maakt.” Zo, pats boem.

Uit de serie ‘Houses’, gemaakt op de Westelijke Jordaanoever door Alicja Dobrucka

In een andere reactie constateert Batrawi terecht dat kritische stemmen over Israël vaak niet bereid zijn om kritiek op het Palestijns leiderschap serieus te nemen. Wat jammer is, want dit maakt een interessant en genuanceerd discussie of gesprek onmogelijk. Uitgerekend het boek van Malcontent legt precies en gedegen uit waarom dit zo is.

Het boek ‘Nederland, Israël & Palestina: een open zenuw’ eindigt met “Zoals opinie-enquêtes uit de jaren tachtig en de periode na tweeduizend laten zien, ontstond er wel meer begrip voor de Palestijnen, maar Nederland heeft de Palestijnen desondanks nooit volledig in de armen gesloten (pagina 254).”

Aj, dat doet pijn. Vanaf dag één dat ik voet op de Westelijke Jordaanoever zette eind 2018 voelde ik de gastvrijheid, vriendelijkheid en behulpzaamheid van de Palestijnen, overal waar ik was. Geen enkele keer werd ik gekweld door de aloude karikatuur van de Palestijnse Arabier als een wrede en gewelddadige oosterse boer. Ik sloot de Palestijnen direct in mijn armen.

Wie volgt?

Lees mijn Palestina werkdocument, de conclusie van het boek van Malcontent op de website van Clingendael en/of mijn blogs over mijn reis. Of ga naar mijn website: https://palestinablog.com