Mijn (wandel)reis door Palestina in 2023

Ik reisde van 20 maart tot en met 11 april 2023 door Palestina; door de Westelijke Jordaanoever, die door Israël bezet wordt. Toen ik terug in Nederland kwam hoorde ik mezelf zeggen dat ik vermoedde dat ik deze reis niet nog een keer zou kunnen maken. De spanningen waren zicht- en voelbaar toegenomen t.o.v. 2018 , toen ik mijn eerste reis naar Palestina maakte. 

Het eerste gedeelte van deze reis was een groepsreis, geboekt via het Palestijnse Siraj Center. We wandelden het Palestinian Heritage Trail. Mijn mede reisgenoten waren vier Australiërs, ik had geluk met deze fijne mensen. We werden begeleid door Palestijnse gidsen en hadden 14 overnachtingen bij lokale Palestijnse families en bedoeïenen. Onze bagage werd voor ons vervoerd. We liepen dus met een dag rugzak. Elke dag wandelden we ongeveer 10 tot 15 km. De gidsen besloten elke dag op basis van de actualiteit hoeveel we van de geplande route konden lopen. Onderweg zagen we veel bezienswaardigheden en ontmoetten we veel Palestijnen. Het was een wandel- maar vooral ook een cultuur ervaringsreis: een full experience!

Daarna verbleef ik 7 nachten bij een Palestijnse familie in de oude stad van Jerusalem, valk bij de Al Aqsa moskee. Ik at elke avond de iftarmaaltijd, na het ramadan vasten, met de gastfamilie mee. Het was in deze week Pesach, Eastern en Ramadan tegelijk.

Feestdagen voor drie religies op dezelfde dagen was uniek: de stad was extra feestelijk met prachtige ceremonies en tegelijkertijd ook beladen op momenten en dagen. Er werden extra Israëlische militairen ingezet, onder het mom van veiligheid van inwoners en toeristen. In de praktijk kwam het (ook) neer op gewelddadige aanhoudingen van biddende moslims in de Al Aqsa moskee (s ’nachts) en het faciliteren van rondleidingen van (vermoedelijk) kolonisten van illegale nederzettingen op de Tempelberg. Arabieren werden in de straten gewelddadig aangepakt, (orthodoxe) joden met zachte hand. Ik heb het met eigen ogen gezien. Provoceren, grenzen oprekken en normaliseren. Aan de Palestijnse families waar ik tijdens deze reis verbleef merkte ik dat ze getraumatiseerd en tegelijkertijd ‘gewend’ waren geraakt aan het leven onder bezetting: de constante sirenes, de dagelijkse wegafsluitingen, de traffic jams, het water tekort, uitval van elektriciteit, lange rijen voor checkpoints, die elk moment van de dag gesloten konden worden. En niet te vergeten de talloze bewapende (veelal jonge) Israëlische militairen in het straatbeeld. Desondanks werd ik met een glimlach en met veel en overheerlijk eten welkom geheten!

Het werd een bijzondere reis, waar ik dagelijks verslag van deed voor het thuisfront. Lees hieronder (onder het plaatje) mee.

  • PS: Foto’s met herkenbare gezichten heb ik niet opgenomen in dit reisverslag.
  • PS: Lees hier mijn reisverslag van mijn allereerste reis door Palestina in 2018. 

Maandag 20 maart reisdag

Ik vlieg van Amsterdam naar Tel Aviv (14:00 – 19:30 uur) en land met een kleine vertraging. Zonder problemen passeer ik de douane: ik word zelfs uit de lange rij voor paspoort controle voor buitenlanders gehaald en kan direct door naar de exit.

Ik vind mijn taxi chauffeur, maar ik word niet naar een hotel in Jenin (Noord Palestina) gebracht, maar naar Beit Sahour, bij Bethlehem, naar een nieuw hotel, Saint Elias. De reisleiding (Siraj Center) heeft op het laatste moment mijn aankomsthotel gewijzigd. De checkpoints in Noord Palestina zijn de laatste maanden onrustig en s’avonds vaak dicht. De taxi chauffeur vindt het tevens niet safe om s’avonds met een Israëlische nummerplaat door noord Palestina te rijden. Juist in het noorden van Palestina vonden recent een pogrom (Huwara) en meerdere gewelddadigheden plaats.

Ik arriveer 21.30 uur lokale tijd in het hotel, ze brengen me een avondmaaltijd op mijn kamer! Ik plaatste deze post op mijn website en LinkedIn. Om aandacht te vragen voor de apartheid en het onrecht wat Palestijnen wordt aangedaan door de de Israëlische regering.

Dinsdag 21 maart (Rummana-Burqin)

Na een uitgebreid ontbijtbuffet ontmoet ik mijn vier medereizigers uit Australië al om 07.30 uur voor mijn hotel. Zij waren al een paar dagen in Jeruzalem. Het zijn goede vrienden (geen stellen), die al jaren samen met elkaar wandelen en reizen. Allen gepensioneerd, maar erg fit en nieuwsgierig. Ervaren backpack reizigers, die niet snel ergens van onder de indruk zijn. We gaan in 2 weken tijd samen het Palestina Heritage Trial wandelen.

We reizen per taxi naar het noorden. We zien onderweg veel gewapende Israëlische militairen. Speciaal in en rondom Huwara, waar een pogrom plaatsvond begin maart en waar een paar dagen later een geweldadig incident plaats vindt (zie zaterdag 25 maart, Nablus). Palestijnen moeten door Huwara om het noorden van Palestina te bereiken (Nablus, Jenin). Israëliërs gaan via dezelfde weg in Huwara naar hun huizen in nabijgelegen illegale nederzettingen. In tegenstelling tot andere nederzettingen hebben Israëliërs hier geen eigen toegangsweg aangelegd. Het blijft tot het laatst onbekend of de checkpoints in Huwara open zijn. De taxi chauffeur (Omar) lijkt best zenuwachtig en voelt zich verantwoordelijk voor onze safety. Zijn taxi raakt ook nog eens oververhit en we stappen over in een andere taxi, met andere chauffeur. De checkpoints blijken open, hij pikt onze gids voor de komende vier dagen op en we droppen onze bagage bij het Palestijnse gezin waar we die avond in Burqin logeren.

We reizen per taxi verder met een dagrugzak naar het beginpunt van de eerste dagwandeling. Het is inmiddels 11:30 uur. We korten deze eerste wandeldag in (we starten dus niet in Rummana, maar 5 km verder), want de ochtend taxireis nam veel tijd in beslag. We wandelen deze dag in totaal ruim 11 km, tot 16.30 uur, maken 500 meters in hoogte. In rustig tempo. Onderweg vuurtje makend voor een pot thee en lekkere lunch, verzorgd door de gids. De gids is archeoloog, faunakenner en religieus breed onderlegd. Hij weet ontzettend veel en vertelt continu prachtige verhalen.

In Burqin, eindpunt van de wandeling, maken we uitgebreid kennis met het eerste gastvrije Palestijnse gezin. Daarna trekken we ons terug op onze kamer. Ik krijg een beker whisky aangereikt: mijn Australische reisgenoten hebben de leuke gewoonte om na elke wandeldag een flinke slok whisky te nemen. Stiekem natuurlijk, we zijn in een moslimland…. Het douchen werd nog een spannend gebeuren: de stoppen sloegen continue door, met zichtbaar vuur tot gevolg.

Na een overheerlijke maaltijd en een leuk gesprek met de Palestijnse familie (hun dochter, afgestudeerd in rechten, helpt vertalen). Om 20.30 uur liggen we in bed. We slapen allemaal op een kamer (we kennen elkaar nog geen dag ;-)) en ik typ in bed dit verslagje, terwijl de rest slaapt…

Woensdag 22 maart (Burqin-Arraba)

De dag begon met een heerlijk ontbijt. We brachten vervolgens een bezoek aan de kerk van Burqin. Bekend van het verhaal van Jezus en de 10 melaatsen. We wandelden vandaag 13 kilometers. Met als hoogtepunt een lunch bovenop de berg Beret (koude berg, Hashemiya). De wandeling eindigde in Arraba, bij een lokale Palestijnse gastfamilie, met een geweldig diner. We hadden een goed gesprek over hun onderneming, handel in olijfolie en kaas. Hun zoon was er de hele avond bij om te helpen vertalen. Onze gids van deze eerste vier wandeldagen slaapt thuis en is er dus niet bij om te vertalen.

Het is hier in Noord Palestina erg groen, vol met olijfbomen, en er wordt veel landbouw geteeld: komkommer, kool, courgette, maar ook tabak. Het is perfect wandelweer: niet te warm (19 graden) en droog. We hebben onderweg prachtige gesprekken. Over het leven in Australië (we leren als reisgenoten elkaar kennen) maar ook over de politieke situatie hier in Palestina. We vroegen de gids of hij nog hoop ervaart. Zijn antwoord was ja. Hij hoopt dat de muur tussen Israël en Palestina verdwijnt. Zelf woont hij aan de grens (westbank/Israël) en hij groeide hier op. Hij ervaarde als kind conflicten met Israëliërs, maar de volgende ochtend speelden ze wel weer gewoon samen. Er was tenminste contact. Met de komst van de muur is dit er niet meer en er groeien nu generaties op zonder kennis van elkaar en zonder communicatie. Dat is funest in zijn ogen.

Donderdag 23 maart (Arraba-Sanur)

Vandaag prachtig gewandeld van Arraba naar Sanur, 12 km (sporttracks stopte ermee helaas). Na een uitgebreid ontbijt, met overheerlijke Arabische koffie en thee, vertrokken we rond 08.30 uur.

We passeren als eerste een paleis in Arraba, gebouwd door een rijke Palestijn, die hier alleen in de zomer gebruik van maakt. Ook lopen we langs oude militaire en civilian gebouwen, waar onze gids -toen hij net 17 jaar werd- zijn identificatie bewijs ophaalde. Het was een pijnlijke herinnering omdat het niet vreedzaam ging.

Onderweg vertelt onze gids uitgebreid over het nederzettingenbeleid van Israël en het immense aantal kolonisten op de Westelijke Jordaanoever (636.000 in Westbank en oost Jerusalem, bron Trotter).

We stoppen vervolgens bij Jozefs well, de plek waar Jozef in de put wordt gegooid door zijn broers (lees hier het verhaal uit Genesis 37).

Tijdens een pauze net voor het stadje Mirka zie ik een prachtige vogel, die een hoopoe blijkt te zijn. Ook over deze vogel weet onze gids een bijbels verhaal te vertellen. De valleien waar we doorheen wandelen zijn prachtig. Vol met bloemen. Veel schapen, geiten en zelfs wat koeien.

Onderweg wordt ons spontaan twee keer koffie aangeboden. Een keer door een vriend van de gids, de andere keer door een groep vrouwen die een picknick houden. Mensen zijn hier zo gastvrij en we voelen ons gast en geen toerist.

We eindigen de wandeling in Sanur en mogen gebruik maken van de onder verdieping van een huis van een Palestijnse familie. We eten s ‘avonds mee met de familiemaaltijd, na de vast periode (18 uur). Het eten is weer verrukkelijk. Met een fantastisch dessert (zie foto’s). We gaan vroeg slapen, morgen om 6 uur ontbijt!

Aangezien de Ramadan (heilige vastenmaand) start vraagt onze gids om onze medewerking: liever niet eten en drinken in het bijzijn van moslims. Zelf vast hij ook en desondanks verzorgt hij halverwege onze wandeling voor ons een overheerlijke warme lunch, Shaksuka (zonder eieren, onderweg vergeten te kopen). Hij vertelt ons tijdens deze lunch hoe hij zelf Engels heeft geleerd (in het kort: hij wilde graag naar Canada, toen hij een kleur foto van Canada zag in een schoolboek. Samen met 3 vriendjes besloten ze Engels te leren met hulp van een woordenboek. Dat lukte en deze 3 vrienden wonen nu ook echt in Canada).

Vrijdag 24 maart (Sanur-Sebastia)

Weer een fijn ontbijt gehad! En een prachtige wandeldag door de bergen. Als eerste beklommen we de mount Hureish. In hoge temperaturen: het was vandaag ruim 25 graden.

Onderweg besloot de gids om onze route aan te passen: halverwege in het dorp Jaba waar we door zouden lopen, zijn recent twee jonge mensen vermoord. Een herder die we tijdens onze bergdaling zagen, met in zijn kudde een prachtig versierd schaap, vertelde dat het sindsdien onrustig is in Jaba. De gids wilde geen risico nemen en belde een vriend. Hij bracht ons met zijn auto een stukje voorbij Jaba. Vervolgens wandelden we een tweede berg (780 meter) op, met o.a. uitzicht op Nablus en de Samaritaanse berg. Prachtig!

Aan het einde van deze dag zijn we in het plaatsje Nisf Jubeil in een prachtig guesthouse vol mozaiek en we slapen letterlijk in een grot. Supermarkt gevonden: chips en bier (0.0) gekocht. We hebben afscheid genomen van onze eerste gids en we ontmoetten onze tweede gids voor de resterende 11 wandeldagen. Deze Palestijnse gids doet niet aan de Ramadan (is Grieks orthodox christen) en blijft de meeste nachten bij ons.

Ander detail: de fles whisky van mijn Australische reisgenoten is helaas leeg. Nooit gedacht dit zo lekker te vinden (merk Laphroaig Four Oak). Later deze vakantie kopen we 2 nieuwe flessen. Onze 2e gids houdt er ook van ;-).

Zaterdag 25 maart (Sebastia-Nablus)

Vanaf hier (omgeving Sebastia en Nablus) is veel bekend terrein voor mij. Ik was hier ook al in september 2018 en heb veel zelf al bezocht. Nu is het echt anders. De situatie is meer gespannen. Bijvoorbeeld, in 2018 verbleef ik in hostels in 5 verschillende plaatsen, waar ik in elke plaats in mijn eentje vrij rondliep en alles bezichtigde. In Ik werd aangemoedigd om alles (alleen) te doen, op een aantal excursies na, die ik met een lokale gids deed. Ik voelde me overal veilig ook s ‘avonds op straat. Tijdens deze vakantie raden onze gidsen ons aan om binnen te blijven als we in een dorp/stad zijn aangekomen laat in de middag / avond. Om een aantal redenen. Er is hier nu nog amper toerisme, maar vooral omdat het nu ramadan is. En er is al maanden een schoolstaking. De kinderen zijn verveeld en hebben vuurwerk (rotjes). Ik weet niet of hun adviezen te voorzichtig zijn, we houden ons er wel aan. In 2018 was ik in september in Palestina: het was toen geen ramadan. En er was volop toerisme.

Ik weet nu ook waarom de etappes tussen Nablus en El-Auja niet in ons wandel programma zitten: onz gids vindt deze te gevaarlijk, vertelde hij ons gister, vanwege kolonisten in nederzettingen. Ik weet niet of het daadwerkelijk ook gevaarlijk is of omdat deze gids extra voorzichtig is.

Vanochtend wandelden we van Nablus naar Sebastia (oude Samaria), 7,5 km in totaal. Het is een bewolkte dag. Onderweg stoppende bij een ruïne, die in het verleden als een communicatie toren werd gebruikt. We lunchten in een restaurant, met overheerlijke mushakan. En knafeh, specialiteit van Nablus, als toetje.

s ‘Middags kregen we een rondleiding bij de kerk uit de tijd van de romeinen, het gemeentemuseum en bezochten we de plek waar John de Baptist gevangen werd genomen en waar zijn graf is. Allemaal pal naast een moskee (sidi Yahya), waar het 12 uur gebed plaats vond toen we er waren. Daarna kregen we een rondleiding op de archeologische site van Sebastia, wat een Area C gebied is. Dat betekent dat het onder Israëlische controle staat. De gids legt uit dat zij niet worden gesteund in hun (archeologische) werkzaamheden door Israël. Ze worden zelfs met drones dagelijks in de gaten gehouden. Hij leidt ons rond op de site, die ik in 2018 ook heb bezocht. Langs het theater, tempel van Augustus, het paleis van Omri en een bijzantijnse kerk. We eindigen bij de plek waar John de Baptist verborgen werd gehouden en zijn hoofd zou hebben gelegen, dat is tenminste een van de verhalen. Het andere verhaal is dat zijn hoofd in Damascus is…

“Bron Trotter reisgids: Toen Herodes huwde met Herodias, zijn schoonzus en nicht, had Johannes de Doper veel kritiek op dit huwelijk. De joodse wet verbood een huwelijk met de vrouw van de broer. De opstandelingen werd in de gevangenis gegooid, maar zijn straf was te licht voor Herodias. Nu had de koning aan zijn stiefdochter Salome beloofd haar te schenken wat ze wilde in ruil voor een dans. Op verzoek van haar moeder eiste ze het hoofd van Johannes de Doper. Na de beroemde dans met zeven sluiers liet Herodes Johannes de Doper onthoofden en het hoofd op een zilveren schaal brengen. Wraak moet men koud eten.”

Met een taxi rijden we einde van de middag naar ons hotel in Nablus, het is superdruk met verkeer. Terwijl wij in het hotel in hartje Nablus aan het eten zijn, beschieten Palestijnen een Israelische auto in Huwara (vlakbij Nablus). Twee Israëliërs zijn ernstig gewond geraakt. Met als gevolg dat toegangswegen van en naar Nablus gesloten worden…. Hoogstwaarschijnlijk niet om voortvluchtigen te zoeken, maar het lijkt meer op een soort van vergeldingsactie van Israël.

De gids houdt ons op de hoogte van de actuele situatie. We ervaren hoe onvoorspelbaar het leven hier is. Voor ons als toerist, maar vooral voor alle Palestijnen. Ik ben geschrokken. Ik voel de angst voor escalatie, de angst om niet meer weg te kunnen uit Nablus. De reisleiding reageerde adequaat en belde ons direct met geruststellende uitleg. Onze gids ter plekke bleef kalm, bracht feiten over het incident en hoe te handelen bij eventuele escalatie in Nablus (direct naar je badkamer gaan) en gaf belangrijke duiding (dit komt heel vaak voor in Palestina). Ik ging naar bed, had deze avond een kamer voor mij alleen in het hotel, maar had mijn twee vrouwelijke reisgenoten gevraagd of ik bij hen kon slapen als ik bang werd (wat natuurlijk kon). Het was niet nodig. Wel schrok ik om 22 uur in bed enorm van 2 harde knallen die ik buiten hoorde. Ik keek uit mijn raam en zag een paar mensen rustig lopen op straat. Dat stelde gerust: het was waarschijnlijk vuurwerk i.v.m. ramadan… De rest van de nacht sliep ik rustig. Ik wist dat ik in goede handen was.

Zondag 26 maart (Auja-Jericho)

Vanochtend waren nog steeds alle wegen van en naar Nablus afgesloten. Desondanks vertrokken we om 8 uur met taxi richting de Jordan Valley. Onze gids en reisleiding hadden alles verkend en verwachtten dat een checkpoint in de Jordaan vallei (andere kant van Nablus) open zou zijn en dat was zo. Toch een opluchting.

We kwamen aan in Auja, beginpunt van onze wandeling vandaag. We liepen langs de tenten van de bedoeïenen community of Wadi al-‘Auja en liepen van daar uit door de Jeruzalem woestijn naar Jericho (bijna 9 km). Wat een wandeling! Veel klimmen en klauteren. Rondom de mountain of temptation en het Monastery of Quarantana (niet bezocht, we gingen liever naar de Dode Zee).

We hadden lunch bij de Jericho kabelbaan en per taxi (met Omar, onze taxi chauffeur op dag 1) gingen we naar zone C (onder Israëlische controle): we bezochten Qasr el-Yahud, de plaats van het doopsel van Jezus (Baptism vindplaats) door Johannes de Doper. We zagen iemand gedoopt worden in het vieze water (riool) en keken uit op het prachtige Jordanië. Daarna dreven we in de dode (zoute) zee tussen heel veel toeristen en dronken een overheerlijk maccabee bier (Israëlisch, met alcohol) van de tap.

We eindigden deze dag in een vluchtelingenkamp in Jericho (zone A, Aqabat Jaber): we slapen en eten hier in een Palestijns Woman Center. Na het eten hielp de gids ons om te praten met de Palestijnse vrouwen. Er was ook een meisje van 13 aanwezig. Ik had hier geen Wifi, maar maakte gebruik van internet via de gids. Iedereen is zo aardig en behulpzaam hier.

Maandag 27 maart (Jericho-Sea Level bedoeïens camp)

We hebben vandaag in de Jericho warmte (27°) de prachtige wadi Qelt gelopen. Een kloof langs twee steile rotswanden. Met een waterval/beekje, maar toen ik intuïtief mijn handen in het water wilde doen hield de gids mij tegen. Een Israëlische nederzetting laat hun afvalwater hier in lopen. Net als in de Jordan river gister…. Ik vertelde dat wij in de bergen het water in beekjes drinken. Wat was de gids jaloers!

We liepen langs het prachtig gelegen Saint George monastry. We zagen bergmarmotten onderweg, een reisgenoot kreeg een wespensteek en we kregen de slappe lach omdat ik iets totaal verkeerd verstond (wat deze vakantie vaker voorkwam…). In totaal bijna 12 km gewandeld.

We hadden tijd over voor een bezichtiging van het Hisham Palace. Een winterpaleis met prachtige Islamitische architectuur en mozaïeken vloeren, die onlangs met hulp van Japanse financiering zijn gerestaureerd. Daarna reden we met taxi chauffeur Omar langs de tree of life en vertelde een reisgenoot het verhaal over Zacheus en Jezus.

Vervolgens door naar de Sea Level Community. Een plek waar bedoeïenen in tenten leven. Na een welkom met koffie en een overheerlijke maaltijd vertelt de leider van de tribe over hun manier van leven. We slapen in een aparte ruimte, net achter de geiten, dus het stinkt ;-). Er zijn gelukkig twee dixie toiletten en een eenvoudige (buiten)douche, vermoedelijk met koud water (mijn reisgenoot probeert de douche nu uit, het is een bak water die je met kopjes over je hoofd gooit). Maar er is een fantastische relax ruimte met heerlijke ligkussens en er lopen veel kinderen hier rond, die na een tijdje aan ons gewend zijn en willen spelen.

Er is hier wel Wifi in dit bedoeïenen kamp! Gelukkig, want Iza is jarig vandaag en ik heb haar kunnen bellen!

In 2018 was ik ook in Jericho. Ik probeerde toen ook dit Wadi Qelt pad te lopen, maar keerde snel weer om. Teveel koeien, distels en loslopende honden. Nu realiseerde ik me dat ik het wandelpad naast de wadi (iets hoger gelegen) volledig gemist heb toen.

Vandaag is er een staking op Tel Aviv airport en een protest in Jeruzalem. Israëliërs staken tegen de hervorming van het gerechtelijk apparaat (bron). Premier Netanyahu heeft zijn minister van Defensie ontslagen vanwege zijn verzet tegen een geplande gerechtelijke revisie.

Dinsdag 28 maart (Khirbet el Mird – Tel Al Qamar, bedoeins)

Vanochtend heerlijk ontbijt! De Australiërs hebben mini koala’s bij zich, als cadeautje voor de kinderen. Ze waren zo blij! Ook Omar op de foto gezet. Ontbijt met lekkere koffie in de ochtendzon, mij kun je niet blijer maken (de rest zit liever in de schaduw en onze gids kun je s ‘ochtends beter niet aanspreken, die staat zo laat mogelijk op en drinkt een sloot koffie, zonder verder ontbijt ;-).

We hadden een fantastische (warme) dag. Startend met een bezoek aan een moskee (Nabi Musa, profeet mozes) en daarna een prachtige lange hike door de (Jeruzalem)woestijn naar Mar Saba. Daar werd ons thee, koekjes en een lunch gebracht.

Vervolgens reden we met Omar richting Bethlehem voor een toeristische middag: we bezochten de shepherds fields chapel (plek waar de engel aan de herders verkondigden dat Jezus was geboren). Met uitzicht op een gigantische Israëlische nederzetting. Daarna nam een nieuwe gids, werkzaam bij de combatants for peace (activiste), ons mee naar een bezoek aan de wall en het indrukwekkende en informatieve Walled off hotel/museum. We wandelden door de oude stad, bezochten een markt (ik k7ocht za’ater voor Ab) en eindigden bij de nativity church, geboorteplaats van Jezus, die we van binnen bezochten. We namen een drankje in Bethlehem. Daarna nog onze whisky voorraad aangevuld dankzij een tip van onze gids (ook whisky liefhebber).

We werden naar onze slaapplek gebracht, een bedoeïenen plek in the middle of nowhere, zonder Wifi en bereik. Met prachtig uitzicht. We hadden een barbecue en kletsten met de gastheer en zijn neef van 15. Een van mijn reisgenoten kan een beetje Arabisch en met handen en voeten komen we ook een eind. We gingen vroeg slapen, na wat gelezen te hebben.

Woensdag 29 maart 2023 (Tequa-Rashaydeh bedoeins)

We werden om 5.45 uur wakker gemaakt, met gebonk op onze deur, voor ontbijt. De eigenaar had een ander tijdslot (Jeruzalem tijd is anders dan Palestina tijd) dan wij en was vastbesloten dat we op moesten staan… Ik was als eerste klaar en maakte foto’s met de eigenaar. Vervolgens wachtten we na het ontbijt een uur op Omar en onze gids (die deze nacht thuis sliep, hij woonde dichtbij)…. We vertrokken om 8 uur met de taxi naar het beginpunt van onze wandeling.

We wandelden 3 uur door een prachtige wadi el-Jihar, naar het Arabische dorpje Rashayida. Tussen 2 kalk rotswanden (limestone). Met een 4wheeldrive jeep werden we vervolgens naar een woestijn tentgebouw gebracht, waar we deze nacht slapen. We werden ontvangen met een lekkere lunch. Er is hier WiFi! Prachtige plek middenin de (Jerusalem)woestijn. We wasten wat kleren: het waait hier enorm hard dus we worden creatief met drogen.

Met een 4×4 jeep reden we einde van de middag richting de dode zee. Onderweg zagen we (baby)kamelen, eigendom van de bedoeïenen. Wat een uitzicht hadden we op de dode zee! We hadden ons holy water (codewoord voor whisky) bij ons en zoutjes. Kon niet beter dit. Behalve dan dat de rit doodeng was: langs kliffen en we vlogen van hot naar her in de jeep…. Het avondeten was weer verrukkelijk. Vanavond slapen we in een grote tent met z’n allen, het wordt een koude woestijnnacht…

Donderdag 30 maart (Rashaydeh-Bani Naim)

Gisteravond veel geleerd van Abu Ismael over bedoeïenen in deze streek Rashayda (zone C). Ze leven op deze specifieke plek van toerisme: dit is hier een soort van woestijn guesthouse (FB: Rashayda Tent) en ze organiseren veel meerdaagse (sunrise) hikes voor toeristen en lokale Palestijnen (er komen hier geen Israëliërs volgens Ismael). Ook leven ze van hun dieren: kamelen, geiten en schapen, die ze in slechte jaren moeten verkopen. Zoals vorig jaar. Voor 1 kameel ontving hij ruim 8000 shekel als we hem goed begrepen hebben (€2000). Het toerisme is sinds corona volledig ingeklapt. De schrik zit er goed in en er komen nu nog maar weinig toeristen, dus amper inkomsten.

Vanochtend om 6 uur wakker geworden. Goed uitgerust en goed geslapen. Het is hier vroeg licht en we gingen vroeg slapen (21 uur). Geen moskeeën in de woestijn, dus ook niet wakker worden van ochtendgebeden om 3, 4 of 5 uur. De temperaturen dalen de komende dagen, dus we kleden ons met veel laagjes.

We wandelden in ruim 4 uur (14,5 km) naar ons volgende adres in het dorpje Bani Naim. Langs de ruïnes van het Khirbet klooster.  Onze gids is elke dag verrast door onze wandelconditie en -snelheid. Wij lopen vaak voor op schema en hij moet de logeeradressen altijd bellen dat we er eerder zijn. We logeren vanavond bij een Palestijnse familie, waar we al rond 13 uur aankomen.

Onze gids slaapt vannacht thuis en hij heeft liever niet dat we zonder hem vanmiddag de straat op gaan in dit dorpje. Het is Ramadan en er is al maanden een schoolstaking. Onrustige kinderen dus en hij wil niet dat we onnodig risico lopen. We verblijven in een Palestijns huis, met warm water en wc en douche. Er is ook een kachel, die is nodig want het is hier koud binnen en buiten. Er staan 7 bedden in de ruime kamer, waar we allen in slapen. We wassen wat kleren en hangen die te drogen voor de kachel. Ik lees lekker en de rest doet een middagdutje. Allemaal met 2 truien aan en onder 3 dekens. Het is ijskoud hier binnen (buiten 12°).

We hebben om 18 uur een uitgebreid diner samen met de 4 vrouwen des huizes (eigenaresse Hanar, haar schoonzus, dochter en een vriendin uit Bethlehem). De eigenaresse en haar vriendin werken beiden op een Palestijns ministerie (landbouw resp. onderwijs). Hoog opgeleide vrouwen met goede banen, ze spreken goed Engels, ook al oefenen ze dit bijna nooit in de praktijk. Ook de dochter van 15 jaar heeft wel Engels op school, maar oefent nooit en doet niet mee aan het gesprek. We eten linzensoep, rijst, kip, salade en een heerlijk gerecht met courgette, uien en kruiden (de naam van het gerecht vergeten). En we eten fantastische toetjes bij de thee. Wat een gastvrijheid en leuk om deze vrouwen te spreken. Bij de bedoeïenen waren het de mannen die met ons praatten, de vrouwen kookten en waren op de achtergrond druk met de kinderen. Wij spraken deze bedoeïenen vrouwen (Iba Ismael had zelfs 2 vrouwen en 15 kinderen vertelde hij ons) niet en ook onze gids vertelde ons dat niet gepast was voor hem om uitgebreid met deze vrouwen te praten. Wat een cultuurverschillen.

Vrijdag 31 maart (Bani Naim-Hebron)

Vandaag staat Hebron (Al-Khalil, Abraham, vader van monotheïsme) op het programma. Een beladen en boeiende stad. Ik was hier ook al in 2018, voor een dagtour met gids van Hantourisme. 

Bron Trotter reisgids: Sinds 2017 is de oude stad Werelderfgoed. Het feit dat Abrahams graf hier ligt, maakt van Hebron een heilige plaats voor christenen, joden en moslims. Tijdens de jaren 1920 was Hebron het toneel van heel wat bloedige confrontaties tussen joden, Arabieren en Britten. Het geweld bereikte een hoogtepunt in 1929, tot 1936, waarna de joden de stad moesten verlaten. Hun woningen werden ingenomen door Palestijnen. Toen Israël de Westelijke Jordaanoever ging bezetten, werd de kolonie van Kiryat Arba ten oosten van de oude stad opgezet. Met daarna nog eens 5 nederzettingen, onderling verbonden. Ongeveer 500 joodse kolonisten worden tegenwoordig beschermd door 2000 Israëlische soldaten. In 1994 drong Baruch Goldstein, een kolonist uit Kiryat Arba, het graf van de aartsvader binnen, schoot op de massa, doodde 29 Palestijnen en verwondde er nog eens 200. Sindsdien hebben de Israëli’s de hoofdstraat van het centrum naar de oude stad afgesloten. De stad is nu verdeeld in 2 zones, overeenkomstig het protocol van Hebron van 1997. H1 ligt in Palestijns gebied en H2 valt onder Israëlische controle, ofwel 20% van de stad, waar 45.000 Palestijnen wonen. Sinds november 2015 is het gele gebied H2 afgesloten militaire zone.

Onze host Hanar maakte verse pomela, uit eigen tuin voor ons, als extra ontbijt! Daarna brengt Omar ons met zijn eigen auto naar het beginpunt van de wandeling: de begraafplaats van Lot in Bani Naim. We zien de voetsporen van Abraham en Lot.

Omar’s taxibus is kapot en het kost hem waarschijnlijk 1000 dollar om hem te laten maken….

We wandelen ruim 8 kilometer, Hebron in. Langs de grote nederzetting Kirjat Arba. Hier in Hebron zie je mensen van alle religies op straat. Met ontzettend veel checkpoints en gewapende soldaten, overal. Het is vrijdag: sabbat en ramadan. De Ibrahimi moskee in de oude stad, waar Abraham ligt begraven, kunnen we helaas niet bezoeken, leggen de bewakers uit. Wel via de Joodse ingang, maar daar mag onze gids niet komen. De gids besluit om weg te gaan van de oude stad en we nemen een taxi naar ons hotel, aan de rand van Hebron (7 km van het oude centrum). Luxe: een kamer voor mezelf met Nos Ergo engelen!

We lunchen niet zoals gepland in de oude stad, in het one million dollar restaurant (eigenaar weigert uitgekocht te worden), maar hier in de buurt van het hotel. Plannen wijzigen hier continue. Ook de mozaïek fabriek en andere winkels zijn vandaag dicht. Leesmiddag en -avond, belmoment en na het avondeten een gezellig holy water moment! Het is in ieder geval lekker warm op de hotel kamer en de gids bereidt een mooi programma voor morgen voor.

We logeren tijdens deze reis meestal bij Palestijnse families en bedoeïens. Lang niet iedereen is de Engelse taal machtig hier. Een gesprek voeren tijdens en na het eten is niet altijd gemakkelijk (zonder gids die kan vertalen). We vroegen onze wandelgids vanochtend over gastvrijheid, cultuurverschillen en taal barrières. Hier in Palestina wordt tijdens het eten niet veel gepraat. Gastvrijheid is samen overvloedig eten (elke maaltijd kijken ze ons vreemd aan als we al stoppen met eten, terwijl er nog zoveel over is, maar we hebben dan meer dan genoeg gehad). Na de maaltijd wordt er gepraat, zo lang je maar wilt. Palestijnen zullen zelf niet zeggen dat ze moe zijn o.i.d. Ook gaan Palestijnen er van uit dat je hen vraagt wat je nodig hebt. Ze regelen alles voor je, maar je moet het wel vragen. Niet zoals in Nederland je gasten ontvangen en overweldigen met informatie, geklets en borreldrankjes en hapjes. Toen ik in Nablus geen warm water had op mijn hotelkamer vertelde ik dat de gids pas toen we daar al weg waren (ik douchte kort en koud, water is overal minimaal aanwezig). “Waarom heb je me dat niet direct gezegd?” vroeg hij me verbaasd en enigszins gepikeerd. Ook toen er op sommige logeeradressen geen Wifi was (mijn sim doet het hier niet), had ik de neiging om niks te vragen. De gids bood direct aan dat ik kon meeliften op zijn Wifi. Ik hoefde alleen maar aan hem te vragen wanneer ik wifi nodig had. En dat deed ik dus een paar keer….

Zaterdag 1 april (Hebron-Beit Jalla-Battir-Dura)

Dat was een comfortabele nacht in een fijne hotelkamer, met warm water! Goed geslapen!

Vanochtend hebben we de oude stad van Hebron bezocht. Verschrikkelijk en prachtig tegelijk. De oude stad is intens, met kolonisten die boven de Palestijnse markt wonen. En hun afval naar beneden gooien. Een unieke stad, na Nablus de 2e grootste stad in Palestina.

We hebben het graf van Abraham bezocht, de hotspot van Hebron waar we gister niet in konden. De Grot van de Patriarchen, door joden de Grot van Machpéla genoemd, door moslims het Heiligdom van Abraham, is een groep grotten in het midden van het oude centrum van Hebron. Boven de grotten staat een rechthoekig gebouw uit de periode van Herodes de Grote. Toen Byzantijnse christenen het gebouw overnamen, bouwden zij een basilica, die na de verovering door moslims werd bestemd tot de Ibrahimi moskee, waar wij waren. We zijn niet in de joodse synagoge geweest, maar we hoorden joodse mensen prachtig zingen, toen wij in de moskee waren. Bijzonder: aparte ingangen, aparte gebouwen, maar toch verbondenheid.

De geplande wandeling naar Dura vandaag is helaas over asfalt (vorig jaar opeens aangelegd) en de gids heeft een beter alternatief: een prachtige natuur wandeling van Beit Jala naar Battir, in de buurt van Bethlehem. Met de lekkerste falafel van Palestina als lunch in Beit Jalla, volgens onze gids. In restaurant Afteem.

Daarna een ceramiekfabriek bezocht en nu in een prachtig guesthouse aangekomen, waar we 2 nachten blijven. Met in de verte de Gazastrook en de zee. Een fantastische plek, op ruim 700 meter hoogte met adembenemend uitzicht. De Wifi is beperkt, we kunnen niet bellen, maar wel appen. De elektriciteit viel 2 keer uit tijdens de avond. We aten met zaklampen aan. Er werd weer een uitgebreid diner voor ons neergezet, we konden nog niet eens een kwart op. Het is zoveel en we eten 3 keer op een dag heel uitgebreid (ontbijt, warme lunch en diner).

Zondag 2 april (Dura)

Ik zit om 07.15 uur al in de zon in T-shirt en korte broek op het terras, met een geweldig uitzicht. Nou ja, je ziet de muur (tussen Israël en Palestina) vanaf hier erg goed… Maar ook de middellandse zee.

Er komen hete dagen aan. Binnen in het guesthouse is het ijskoud. Ik sliep met 3 dekens vannacht en we hadden een heater aan in onze slaapruimte (net als 2 nachten hiervoor bij de Palestijnse in Bain Naim, daar was het ook zo koud binnen en had ik zelfs handschoenen aan). De elektriciteit is hier gisteravond 2 keer uitgevallen.

Deze ochtend gingen we nietsvermoedend en goed gemutst vanuit ons geweldige guesthouse in Dura wandelen. We zouden een mooie valleiwandeling maken en weer terugkomen in het guesthouse voor een tweede nacht hier. We waren helaas al na 15 minuten terug. Met een kloppend hart. We maakten iets uitzonderlijks mee; we werden na ruim een halve kilometer bedreigd door een viertal (vermoedelijk) solo-opererende jihadisten, die ons met twee auto’s inhaalden op de weg waar we wandelden. Foute boel merkten we al direct. Ook al verstonden we er niks van (Arabisch), onze gids droeg ons op heel snel terug te rennen naar het guesthouse, en dat deden we.

Dit incident choqueerde niet alleen onze gids, maar ook de burgemeester en de plaatselijke politie. Zij kwamen direct na het incident naar ons toe, voor extra beveiliging en om excuses aan te bieden. Zowel de reisleiding als politie en burgemeester benadrukten dat dit een exceptionele gebeurtenis was, die niet vaak voortkomt. Verkeerde plek, verkeerde tijd. Ik belde met Mark en we besloten over dit voorval (nog) niet te communiceren, om mensen thuis niet onnodig (extra) ongerust te maken (ik herschrijf deze dag op 12 april 2023). Onder politie-escorte werden we in de middag naar een veilige plek gebracht voor een lunch met de reisleiding in een prachtig luxe restaurant, bij de shepherd fields in Beit Sahour. Ik dronk hier mijn eerste glas Palestijnse wijn en dat smaakte goed! We werden daarna naar ons hotel in Beit Sahour gebracht voor de komende 2 (laatste) overnachtingen. In dit hotel Saint Elias verbleef ik ook mijn eerste nacht. 

Onze gezamenlijke reis zou nog 3 wandeldagen (inclusief deze dag) duren, maar we besloten deze anders af te sluiten, gevuld met toeristische uitjes. In de avond maakte we als groep -in afstemming met de reisleiding- een nieuw reisplan voor de volgende dag, waar we ons allemaal in konden vinden. Ik voelde me veilig en wederom in goede handen.

Maandag 3 april (Beit Sahour)

Vandaag op deze warme zonnige dag hadden we gekozen om naar Herodion te gaan. Prachtige plek, op 10 km ten oosten van Bethlehem. Hier liggen de overblijfselen van het magnifieke paleis van Herodes de Grote. Het paleis, vernoemd naar de bouwer, Herodes, werd aan het einde van de 1e eeuw voor Christus gebouwd als een versterkt kasteel met het paleis erin. De uitzichten waren geweldig en op alle plekken die we in de verte zagen waren we daadwerkelijk geweest! We hebben Palestina van noord naar zuid bewandeld. Het aantal gelopen kilometers tijdens deze twee wandelweken (Palestina Heritage Trail) was niet eens zoveel. De culturele ervaring des te intenser.

Daarna reden we door naar een nabijgelegen educatief natuurcentrum. Een mooie plek waar we koffie dronken in een groene oase van bomen en planten. Ook veel opgezette vogels gezien. Daarna lunch met falafel en frietjes in Bethlehem city, bij het welbekende Afteem (keten)restaurant. We slenterden nog wat rond langs de markten in Bethlehem en namen aan het einde van de middag afscheid van onze zeer gewaardeerde gids. Hij was de laatste 11 dagen (en vaak ook de nachten) bij ons. Een geruststellend gevoel en ook broodnodig. Zonder gids was dit Palestina Heritage Trail niet te bewandelen. Enerzijds omdat er (nog) geen app/GPX beschikbaar is van de route, anderzijds omdat we zonder zijn lokale netwerk verloren zouden zijn. Ook was hij als vertaler belangrijk, zeker op momenten dat wij als vijandig (als zionisten) werden gezien. Gelukkig werden we vooral vrolijk begroet met een ‘welcome in Palestine’. Onze veiligheid en de ‘full experience’ was de prioriteit van onze gids.

Onze laatste avond als groep brachten we -na het dinerbuffet in ons hotel- door in de bar Al Jisser in Beit Sahour. Met cocktails en wijn en alle memorabele anekdotes kwamen voorbij (to remember: god says go to hell). Heerlijke warme avond en veel gelachen. Ik ga deze mensen zeker missen.

Dinsdag 4 april (Jerusalem)

Ik word wakker en lees dit nieuws: Israël sloopte in 2022 in bezet gebied 953 Palestijnse huizen en andere bouwwerken. Dit jaar staat de teller na drie maanden al op 289 (bron Rights Forum)….

Na het ontbijt checken we uit en rijden we met een taxi (Elias) naar Jerusalem. Daar neem ik afscheid van mijn Australische reisgenoten. Onze wegen scheiden zich en ik verblijf 7 nachten bij een Palestijnse familie in de old city van Jerusalem.

De lady van het huis haalt me op bij de Jaffa gate en we wandelen naar haar huis in de wirwar van straatjes. Ze spreekt goed Engels en is heel behulpzaam. Ze heeft een Israëlisch id (geen paspoort), net als 300.000 anderen in Oost Jerusalem. Ze kan reizen door Israël en Palestina, maar kan niet op de Westbank wonen. Dan moet ze haar id inleveren. Heel ingewikkeld allemaal. Met haar man, jongste dochter (16 jaar), zoon en diens vrouw en hun 2 kinderen, woont ze in een groot huis, direct naast de Al Aqsa Mosque. Haar andere 3 dochters zijn getrouwd en wonen niet meer thuis. Ze laat me mijn appartement zien, wat bovenop hun huis ligt. Alles voor mezelf, met een dak terras met prachtig uitzicht. Er is wifi. Ik hoef eigenlijk niet meer weg. Fantastisch dit. Ik heb een sleutel van het huis en kan in en uit. Om mijn appartement te bereiken moet ik wel door hun woonkamer en keuken.

Het is me gelukt om na mijn middagwandeling het huis terug te vinden ;-)). Ik herken gelukkig veel van mijn vorige bezoek aan Jerusalem in 2018. Ik verbleef toen in het Austrian hospice in de oude stad, vlakbij dit huis. Ik heb het bureau voor toerisme vanmiddag bezocht, bij de jaffa gate. Allerlei plattegronden gekregen en een overzicht van (kerk)diensten met Pasen. De Western wall (klaagmuur) bezocht en in de schaduw op een stoel in de reisgids gelezen over de hotspots in Jerusalem. De dome of the rock en Al Aqsa Mosque waren vanmiddag alleen voor moslims geopend i.v.m. ramadan. Brood gekocht bij de Damascus gate, door de Joodse en Armeense wijk gelopen. En de church of the Holy Sepulchre van binnen bekeken. Wow!

Op het dakterras van het huis waar ik logeer, heb ik een heerlijk avondzonnetje, dus dat zal mijn favoriete plek worden. Net met iftar (19 uur zonsondergang) meegegeten met de familie. De schoondochter had gekookt. Voor mij, haar man en hun 2 kinderen (4 en 8 jaar) en voor haar schoonzusje (16 jaar). Haar schoonouders (eigenaresse en haar man) waren vanavond uitgenodigd bij een andere familie en aten hier niet mee. Ze spreken goed Engels allemaal. Geleerd op school en via YouTube.

Net een korte avondwandeling gemaakt rondom de Damascus gate. Door de moslimwijk van de oude stad, waar ik ook logeer. Een enorme drukte en feestvreugde. Na zonsondergang (19 uur) is het vasten afgelopen en gaan mensen massaal de straat op en kopen eten (veel zoetigheid).

Woensdag 5 april (Jerusalem day 2)

Ik werd om 07.30 uur wakker met dit nieuws: Israëlische politie is de Al Aqsa Moskee vannacht binnengevallen. In deze ramadan maand notabene, waarin sommige moslims de nacht biddend doorbrengen in de moskee. En met bruut geweld, de video’s zijn afschuwelijk. Ik heb er amper wat van gemerkt en gehoord. Na een snel ontbijt (de familie heeft het op de keukentafel voor mij klaar staan, ze slapen zelf nog) bezoek ik de Al Haram Al-Sharif: de Al Aqsa moskee en Dome of the rock. Vreemd genoeg loop ik zo naar binnen. Er zijn veel gewapende soldaten, maar ik kan niet inschatten of dat er meer dan normaal zijn. Het is een intense plek, dat voel je aan alles. Ik maak foto’s en kijk. Aan het verplaatsen van militairen zie ik wanneer er iets staat te gebeuren. Er worden dan joodse mensen rondgeleid op het terrein, onder begeleiding van Israëlische militairen. Tegen de afspraak in: joden hebben hier geen toegang en provoceren dus. Ook wordt een (ik vermoed) Palestijn afgevoerd. Bizar om hier als toerist bij te (mogen) zijn. Ik zie veel moslims (ook vrouwen) buiten bidden. De gastvrouw van de familie waar ik bij verblijf appt me, zij zijn gelukkig ok maar mogen vandaag niet bidden in de moskee. Alleen moslims ouder dan 60 jaar worden binnen gelaten, vertelde ze me later deze dag. Ze liet me ook nog meer video’s zien van de aanhoudingen van vannacht van biddende mensen in de moskee.

Ik wandelde door de wijk Bab Zahira en de American colony. Ik bezocht de prachtige graftuin ‘tombs of the kings’, de plek aan de voet van een rotswand waar Jezus Christus volgens de Anglicaanse kerk begraven zou zijn geweest en waar hij opstond uit de dood. De traditionele plek waar de kruisiging en opstanding worden herdacht is de ‘Heilige Grafkerk’ die ik gister bezocht. (Christus is op de schedelberg, Golgotha in aramees en calvaria in het latijn, gekruisigd. De rots in deze graftuin heeft net die vorm. Bron Trotter). De plek is magisch, er wordt door groepen gezongen en ontzettend goed voor de tuin gezorgd door vrijwilligers.

Ik liep ook langs luxe hotels, waar een kolonie Amerikanen en Zweden eind 19e eeuw hun intrek in namen, onder impuls van de idealistische Anna Spafford. Bron Trotter: De Spaffords gingen op bedevaart naar Jeruzalem en namen een dozijn parochianen met hen mee. In Jeruzalem leefden ze samen, deden alles gemeenschappelijk. Hun woning werd te klein, er huisden inmiddels meer dan 150 mensen. De groep trok in 1895 in een immense woning van een oude rijke man in. In 1902 werd het een hotel. Horatio, de kleinzoon van Anna, beheerde het hotel tot 1980 en zijn echtgenote Valentine tot haar dood in 2008.

Ik liep per toeval ook langs het YMCA hotel in deze wijk. Ik had hier gisteren een grappig gesprek met de taxichauffeur over. Ik vroeg hem waar in Jeruzalem ik kon zwemmen. Hij lachte heel hard en zei dat het nu winter was (het was die dag 27°), maar dat er een zwembad in het YMCA hotel was waar ik tegen betaling kan zwemmen. Ik vroeg of het buitenzwembad was. Weer hard gelach: nee, dat kennen ze hier niet….

Ik wandelde vervolgens via de Dung gate naar the city van King David, een archeologisch park. Aan de voet hiervan ligt de Silwan Pool. Ik daalde helemaal af en liep weer omhoog om het Palestijnse dorp Silwan tegen de zuidelijke heuvelrug van de oude stad te zien liggen. Het dorp heeft een rijke historie. Hoewel hier Palestijnen wonen, eisen de joden de zone op. Het is rijk aan historische en natuurlijke bronnen. Alle opgravingen van de voorbije decennia moeten een verband aantonen tussen de Joodse gemeenschap en en dit grondgebied, zodat het oostelijk deel van Jeruzalem Joods gemaakt kan worden. Zo willen ze ervoor zorgen dat de hoofdstad van een (hypothetische) toekomstige Palestijnse staat hier niet kan komen.

Ik liep via de Lion gate de oude stad weer in. Onderweg prachtig uitzicht op the Tomb of Abshalom, de Mary Magdalena church (met gouden koepels in de vorm ven de basiliek van Getsemane. Allen op de Olijfberg.

Witte donderdag en goede vrijdag komen eraan (meer info). Op goede vrijdag vallen feesten van 3 religies samen en wordt topdrukte verwacht in de oude stad van Jerusalem.

Weer heerlijk gegeten, nu met de hele familie, samen in hun piepkleine keuken. Klapstoelen worden erbij gehaald. Daarna thee gedronken met watermeloen en met de kleinkinderen en hun knuffels gespeeld. Ook nog gekletst met de gastvrouw en haar schoondochter. De schoondochter werkt als gids van schoolkinderen bij de Al Aqsa moskee, ze is archeoloog. De gastvrouw werd jong moeder van 5 kinderen en heeft niet gewerkt. Hun leven in Jeruzalem is anders dan op de Westbank. Zij leven in de oude stad, gaan dagelijks naar de Al Aqsa moskee en wonen tezamen met joden, christenen en Arabieren. Ze zien elkaar en kopen van elkaar. De schoondochter en haar man (met 2 kinderen) hebben een aantal jaren in een voorstad van Ramallah gewoond. Ze vonden het niks. Elke dag lang reizen door de checkpoints, geen familie in de buurt. Ze zijn nu veel gelukkiger, nu ze inwonen bij zijn ouders.

(Witte) donderdag 6 april (Jerusalem dag 3)

Nooit gedacht, maat ik heb vanochtend vroeg vrijwillig de kerkdienst voor witte donderdag bijgewoond. Van 08:00 tot 10 30 uur in Church of the Holy Sepulchre. Ik heb zelfs een hosti gehad. De kerk was overvol, net mensen van alle nationaliteiten. Priesters van over de hele wereld. Huilende toeschouwers.

Het is vandaag een Israëlisch/Joodse feestdag: de eerste Pesach dag. De stad, met uitzondering van de oude stad, staat stil. Geen trams, bussen en treinen. Alles is dicht (behalve in de bruisende oude stad en Oost Jeruzalem: is Palestijns). Amper verkeer. Ik wandel desondanks langs wat parken en bezienswaardigheden in de buurt van de Knesset. Ik lunch bij het restaurant van het Jerusalem Hotel in Oost Jerusalem. Fijne plek met wifi en ik eet een heerlijke salade. Daarna nog een pauze bij de Herod’s gate, lekker in het zonnetje. Toch weer ruim 13 kilometer gewandeld vandaag. De gastfamilie viert ramadan bij vrienden en hebben eten voor me klaar staan. Poes mango kruipt bij me op schoot. Mixed feelings: troosteloos, alles wat er in deze stad gebeurt, gewelddadigheden, leven onder bezetting, overal bewapende militairen, onvoorspelbaar. Vandaag heb ik het er moeilijk mee en heb ik heimwee.

(Goede) vrijdag 7 april (Jerusalem day 4)

Vandaag wordt drukte verwacht in de straatjes rondom het huis van mijn gastfamilie (wat hemelsbreed op 200 meter afstand ligt van de tempelberg, met op deze berg de Al Aqsa moskee en rotskoepel en vlakbij dit huis zijn er twee toegangen naar de tempelberg). Het is de 2e vrijdag gebedsdag voor moslims tijdens Ramadan. Alleen moslims (ook die niet in Jerusalem wonen, naar op de bezette Westelijke Jordaanoever) hebben tijdens deze vrijdagen toegang tot de tempelberg.  Lees hier meer over het eerste vrijdaggebed vorige week en hier over de restricties die er gelden voor de vrijdaggebeden.

Ook is het goede vrijdag voor christenen en Pesach sabbat voor joden. Al deze mensen wonen in de oude stad en voor ieder van hen is deze dag bijzonder.

En ik las vanochtend het nieuws dat Israël vannacht Gaza bombardeerde…

Desondanks hoopte ik op deze goede vrijdag de christelijke dienst van 9:00 uur bij de graftuin van de Anglicaanse gemeenschap te kunnen volgen. Deze plek bezocht ik afgelopen woensdag en was zo mooi! De paasdiensten werden ook aangeraden door het toeristen office. Ik ben na 5 minuten weer teruggekeerd:

Je kan vanuit twee kanten bij de poort van dit huis komen. Toen ik om 8 uur weg ging zag ik aan een kant een groepje orthodoxe joden provocerend zingen (zij mogen de tempelberg niet betreden) en militairen probeerden hen te laten stoppen (met zachte hand). Ik wilde eigenlijk die kant op, maar bedacht me. Via de andere kant liep ik zonder problemen door. Maar ik stuitte al na 50 meter weer op militairen, die ik op deze plek niet eerder heb gezien. Extra controle dus, om alleen moslims toe te laten tot de moskee. Op mijn vraag aan hen tot hoe laat ik in deze straatjes toegelaten zou worden was het barse antwoord: niet, je kan er alleen maar uit en niet in, want je hebt (als niet moslim) hier niets te zoeken nu. Ik ben er dus uit gelopen en liep direct via de andere kant weer terug naar het huis. Langs de zingende joden. De militairen daar lieten me gelukkig door.

Genoeg voor vandaag. Ik ga geen onnodig risico nemen en blijf hier in dit huis vandaag, binnen de veilige muren, en ga op het dakterras een boek lezen. Onder toezicht van een drone…. Het is zonnig vandaag: 25°. Mijn gastvrouw checkte bij me in, ze is de hele dag thuis, voor als ik iets nodig heb. Vanavond knafeh gegeten als toetje. Echt heel lekker! Zelf gemaakt door de heer des huizes. Gastvrijheid betekent hier heel veel eten en ook van elkaars bord eten.

Zaterdag 8 april (Jerusalem day 5, Ramallah)

Het nieuws vanochtend was weer niet best. Israël bombardeert Gaza, doodt mensen op de bezette Westelijke Jordaanoever en arresteert biddende mensen in de Al Aqsa moskee…. Het is wreed. De oude stad voelde vanochtend wel een stuk rustiger aan. Mijn gastfamilie vertelde gisteravond dat het bidden in de moskee op deze vrijdag rustig is verlopen. Zie ook dit achtergrond artikel van platform 972.

Vanochtend met de bus naar Ramallah (Palestina) gegaan. Bus is hier heel goedkoop: 5.5 shekel, omgerekend ruim 1 euro voor een reis van ruim 30 minuten. Ik was hier in 2018, verbleef toen in Area D hostel (heeft corona helaas niet overleefd) en wilde graag terug. Ik herken alles en loop zonder plattegrond door de stad. Veel van de restaurants waar ik was (La Vie was mijn favoriet) zijn nu (in de ochtend en ramadan) nog dicht, of failliet… Ik koop cola, fruit en koek in een supermarkt en ga zitten op het terras van het gemeentehuis. Sterke wifi hier en een toilet.

(Eer)gisteren en vandaag veel (hartverwarmende) appjes van bezorgde familie en vrienden. Ik ben extra voorzichtig. Ik heb nu geen reisgenoten, geen gids, wel een gastfamilie die op een hotspot woont ;-). Ik zoek bekende, veilige en openbare plekken met wifi op. En ben rond 17 uur elke dag weer bij mijn gastfamilie, voordat het avondgebed begint (en omdat de kleinzoon de hele dag naar me vraagt ;-)).

Ik neem om 13.30 uur de bus terug naar Jerusalem. Waar de heenweg soepel verliep, duurt de terugweg langer. Bij het checkpoint Qalandia (we gaan Palestina uit en Israël in) komen er militairen de bus in om alle paspoorten en vergunningen te controleren. Gelukkig gaat dit soepel. Daarna stopt de bus opeens en stapt iedereen uit. Een jongen en meisje leggen me uit dat deze bus niet verder rijdt en dat we moeten overstappen. Ook dat verloopt soepel. Ik ben wel ruim 1,5 uur onderweg… Iets wat Palestijnen, die in Ramallah wonen en in Jerusalem werken (of andersom), dagelijks moeten ondergaan. Ik neem een Taybeh bier in het Jerusalem restaurant. Vrolijk Pasen!

Er staat een maaltijd voor me klaar, mijn gastfamilie viert iftar buitenshuis. Als ze terug zijn drink ik thee met ze (22-23:00 uur). De gastvrouw laat een filmpje zien van haar jongere broer, die gisteravond hardhandig werd geslagen door militairen, in de oude stad. Verschrikkelijk. We praten over de spanningen in Israël, over de rechterlijke hervormingen, Netanyahu, over de Ramadan die samenvalt met Pesach en de extra spanningen die dit in de oude stad geeft. Enerzijds uniek dat ik dit meemaak , anderzijds bad timing….

Zondag 9 april (Jerusalem day 6)

Vanochtend op eerste paasdag in de Holy Church of Sepulcher en graftuin geweest. Naar paasvieringen. Vooral die in de graftuin was prachtig, vol met live muziek in de openlucht.

Daarna naar de Yehuda markt gewandeld. Geweldige sfeer, je kan hier alles (vooral eten) kopen. Ik drink koffie en eet worteltaart met een van mijn Australische reisgenoten, die nu weer even in Jerusalem is. We wandelen samen ook even door de Joodse wijk in de buurt van de markt. Prachtig en sfeervol. Watermeloen hier, thee daar, baked potatoes. Echt een foodmarket.

Dinsdag 11 april vlieg ik terug. Vandaag een Rav Kav kaart gekocht, een ticket besteld en de tram uitgeprobeerd. Met deze kaart kan ik ook met de trein vanuit het centrale bus/treinstation in Jerusalem naar vliegveld Ben  Gurion Tel Aviv.

Restaurant Olive lonkte al dagen. Vanmiddag een salade en verse jus hier besteld, op het terras in de schaduw. Het is hier 29 °. Vitamine boost.

Ik kwam einde van de middag ‘thuis’ en de kinderen waren al op me aan het wachten. Alle robotten werden uit de kast gehaald en we deden een spelletje om kleuren in het Engels te leren. De gastvrouw en schoondochter gingen bakken in de kleine keuken en vroegen of ik wilde kijken/proeven. Iets met deeg en spinazie: heerlijk. Morgen komen haar dochters eten, dus ze kookt in voren. Niet normaal hoe goed zij kunnen koken. Het is hun passie!

Maandag 10 april (Jerusalem day 7

Vandaag laatste dag in Jerusalem! Nog even genieten! Als ik elke ochtend het weer open, op huidige locatie, zegt weer online dat ik op de Al Haram Am Sharif (moskee en rotskoepel) ben.

Vanochtend nog even bij de Klaagmuur gezeten en gekeken naar (orthodoxe) joden, in verschillende outfits en haardrachten Fascinerend.

Daarna naar het prachtige Rockefeller museum. Het eerste archeologische museum van het land, gebouwd in 1938 door de Amerikaanse filantroop John D. Rockefeller. Het museum bezit vondsten die op Israëlische/Palestijnse grondgebied zijn gevonden. Politiek en religieus neutraal. Hoe meer ik weet over de geschiedenis en het land, hoe mooier het wordt. Met vondsten (panelen) uit de Al Aqsa moskee, stucwerk uit het Hisham Palace in Jericho (wat we ook bezochten tijdens onze hikereis) en een deurlijst met taferelen uit het leven van Jezus.

Vanochtend in de stad voor het eerst in 3 weken weer Nederlands gehoord. Een groep toeristen liep me tegemoet. Ik ben tot dan toe geen enkele andere toerist uit Nederland tegengekomen. Wel wat Duitsers op straat gehoord.

Het is sowieso schakelen met talen. De afgelopen 3 weken denk en praat ik in het Engels. Als ik bel met het thuisfront en het schrijven van dit reisverslag gaat in het Nederlands. De schakelmomenten zijn vreemd. Mijn reisgenoten lieten we soms weten dat ik in het Nederlands aan het praten was en ze me niet verstonden. Ik had het dan niet door. Net nog appte ik hen over het museum per ongeluk in het Nederlands, omdat ik dit reisverslag net in het Nederlands aan het bijwerken was. Ook schakelde ik -in angst- over naar het Nederlands toen we oog in oog stonden met blaffende, loslopende honden tijdens een wandeling (de gids en een herder kregen ze onder controle). Mijn reisgenoot vertelde me dat pas later.

Vandaag in het nieuws een provocerende mars van 27 Israëlische ministers en MP’s naar een illegale buitenpost, Evyatar, via Huwara en vlakbij Nablus. Beetje bij beetje pakken ze land af van de Palestijnen, afschuwelijk en gewelddadig. Hieronder vind je een kaart met settlements (in 2022). Zie ook dit recente artikel voor meer achtergronden en context.

Ik wandelde vanmiddag door het city Center van Jerusalem, het winkelgedeelte met (kunst) galerijen, shopping malls en vele terrassen en live muziek. Ik drukte een foto af en kocht een lijstje, als bedankje voor de familie. En eindigde bij mijn favoriete plek van deze week in Jerusalem: het sfeervolle restaurant van het Jerusalem Hotel, bij het Nablus bus station. Hier voelde ik me altijd veilig, omringd met Arabische muziek en klanken, met goed eten en drinken, met goede (upload) wifi en elke keer een warm welkom (hello again).

We aten een heerlijk visgerecht uit de oven (zalm, wortel, aardappels, kruiden). En dronken Arabische koffie na. De kinderen waren door het dolle heen met de afgedrukte foto als afscheidscadeau. Zo schattig.

Dinsdag 11 april (terugreis: Ben Gurion Tel Aviv – Amsterdam)

Ik ben zonder problemen door alle controles van vliegveld Ben Gurion gekomen. Ik had veel speling. Dat was fijn, allereerst omdat mijn trein niet reed en alleen in het Hebreeuws werd gecommuniceerd. Gelukkig hielp iemand me en bracht me naar een ander platform (was alleen een perronwijziging). Ten tweede omdat er een verkeerde terminal (1, moest 3 zijn) op mijn boarding pass stond, waardoor ik een half uur extra in een shuttlebus zat voordat ik bij de juiste incheckbalie stond. Ook een gelukje onderweg: ik kreeg een gratis treinticket van een beveiliger! Ik vloog zonder vertraging naar Amsterdam en landde zelfs een half uur voor geplande tijd! Ik was zó blij om weer thuis te zijn!

EINDE REISVERSLAG REIS PALESTINA 2023

Geïnteresseerd in mijn eerste reis naar Palestina in 2018?