Heel vaak als ik een waargebeurd verhaal lees, voel ik de behoefte om dit stukje geschiedenis in perspectief te plaatsen en aan het papier (computer) te vertrouwen. Nu ook met het boek ‘Hanns en Rudolf‘ van Thomas Harding. Het boek is in 2014 uitgekomen. Thomas Harding is journalist, woont in Engeland, en dit is het verhaal van Hanns Alexander. Hanns was de broer van zijn grootmoeder, een oudoom dus.

Op de begrafenis van zijn oudoom (december 2006) hoort hij voor het eerst dat Hanns na de oorlog de Kommandant van Auschwitz, Rudolf Hoss, had opgespoord. Thomas Harding besluit om uit te zoeken hoe dit zat. Hij bestudeert biografieën, archieven, brieven van familieleden, luistert naar verhalen en oude bandopnamen en praat met overlevenden. Het resulterende boek is een poging om de karakters van Hanns Alexander en Rudolf Hoos te beschrijven, om de levensloop te volgen en te begrijpen hoe ze elkaar tegen konden komen.

Hoss was de eerste leidinggevende nazi die bekende dat hij de Endlösung van Hitler ren Himmler had uitgevoerd. En hij gaf daarbij weerzinwekkende details. Hij schreef alles op toen hij in de gevangenis zat (1946-1947).

In 1951, vier jaar nadat Rudolf Hoss aan de galg was gestorven, werden zijn memoires in het Pools gepubliceerd. In 1958 werden Rudolfs memoires voor het eerst in het Duits gepubliceerd onder de titel ‘Kommandant in Auschwitz: Autobiografische Aufzeignungen von Rudolf Hoss‘. Rudolfs memoires zijn vervolgens in tientallen talen vertaald (ook in het Nederlands) en door honderdduizenden mensen in heel de wereld gelezen.

In zijn memoires verzweeg Rudolf af en toe de waarheid, een paar keer vergiste hij zich in feiten en hij noemde op verscheidene plekken andere getallen van in Auschwitz gedode mensen. Maar de meeste historici zijn het er onder enig voorbehoud over eens dat zijn memoires betrouwbaar zijn. Op de laatste bladzijdes van Rudolfs memoires onthulde Rudolf waarom hij zo eerlijk was geweest.

Ik zou er nooit toe gekomen zijn zo’n openhartig verslag uit te brengen, mijn innerlijkste wezen te tonen, als ik hier niet zo menselijk en voorkomend behandeld zou zijn. Het was iets wat ik nooit verwacht had, en het ontwapende me geheel en al. Vanwege deze menselijke welwillendheid heb ik al het mogelijk gedaan om bij te dragen aan een verduidelijking van feiten waar tot nu toe nog geen verklaring voor is gegeven.

Het boek is voorzien van een indrukwekkend epiloog en naschrift (pagina’s 301 t/m 383). Hierin lezen we dat auteur Harding, samen met Rainer Hoss (44 jaar oud) en diens moeder Irene Alba, Auschwitz bezoekt (november 2009). Rainer is de kleinzoon van Rudolf Hoss. Rainers moeder heeft zich 20 jaar geleden laten scheiden van haar man. Het naschrift bevat tevens noten per hoofdstuk, een stamboom, topografische kaarten, bronvermelding en een bibliografie.

Knap werk dus, dit omvangrijke project van Thomas Harding! Ik heb een aantal passages uit zijn boek toegevoegd aan mijn samenvatting van het boek ‘Eichmann in Jeruzalem, de banaliteit van het kwaad’ van Hannah Arendt (1969. Tesamen geeft het een goed beeld van de verschillende processen tegen de oorlogsmisdadigers.

De conclusie van Hannah Arendt na bestudering van het leven van Adolf Eichmann lijkt ook van toepassing op Rudolf Hoss:

Het was niet de aanwezigheid van kwade bedoelingen, maar de afwezigheid van kritisch denkvermogen en de kritiekloze opvolging van bevelen van hogerhand die ertoe hebben geleid dat zo veel joden het leven verloren in de structurele vernietigingspolitiek van de nazi’s.

Lees HIER mijn samenvattingen van de boeken ‘Hanns en Rudolf‘ van Thomas Harding (2014) en ‘Eichmann in Jeruzalem, de banaliteit van het kwaad’ van Hannah Arendt (1969).