Ik keek erg uit naar het boek ‘Israël zegt geen sorry meer‘ van Derk Walters (mei 2018). Walters werkt sinds 2006 als redacteur van NRC. Tussen 2014 en 2017 was hij correspondent, met als standplaatsen Tel Aviv en Oost-Jeruzalem. Na een conflict met de Israëlische autoriteiten naar aanleiding van zijn kritische berichtgeving werd hem vanaf juli 2017 zijn werkvergunning ontzegd. De titel van het boek slaat op de nieuwe zelfverzekerde koers die Israël -volgens Walters- heeft ingezet. Zijn partner Anna Krijger publiceerde vorig jaar het boek ‘Hipsters, baarden en martelaren‘.

De bibliotheek heeft Walters’ boek (nog) niet in haar collectie, maar ik wilde er niet op wachten en kocht het boek. Ik las het 339 pagina tellende boek in één dag uit. Wat een interessant en goed geschreven boek! En actueel! Ik vind Derk Walters goed in staat om vragen die ik als geïnteresseerde in Israël en Palestina heb te adresseren en vanuit verschillenden denkrichtingen te onderzoeken.

Allereerst het gebruik van termen. Internationaal is Israël binnen de Groene Lijn, een afbakeningslijn die is afgesproken in de Wapenstilstandsovereenkomst van 1949, een geaccepteerde entiteit. Palestina bestaat uit de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. De inwoners van dit gebied worden -internationaal tenminste- Palestijnen genoemd. In 1948 werd Israël gecreëerd door een massale verdrijving van Palestijnen uit hun huizen en dorpen, bekend als Nakba (‘Catastrofe’). Vanaf 1516 (tot 1917) was Palestina onderdeel van het uitgestrekte Ottomaanse Rijk. In 1878 woonden er bijna een half miljoen mensen, waarvan volgens de Ottomaanse demografie in de districten Jeruzalem, Nablus en Acre 3% Joods was (15.000-25.000).

Walters beschrijft in zijn boek waarom hij de term “Palestijnse Israëliërs” gebruikt en niet ‘Israëlische Arabieren’, de term waaraan de Israëlische regering de voorkeur geeft. Walters laat zien dat hij verschillende experts heeft geraadpleegd bij dit vraagstuk. De meeste onderzoeken wijzen uit dat de Arabische burgers van Israël de voorkeur geven aan de term ‘Palestijns’. Volgens Rebecca Torstick is zelfidentificatie als Palestijnen toegenomen sinds 1967 en is het nu hun voorkeursbeschrijving. Het gebruik van het woord ‘Palestijnen’ of ‘Palestijnse Israëliërs’ wordt actief ontmoedigd door de Israëlische regering vanuit een ideologische reden: het gebruik van de term ‘Palestijnen’ zou de Israëlische soevereiniteit ondermijnen.

Walters beschrijft helder de rangorde, gebaseerd op rechten die Palestijnen krijgen van de Israëliërs:

• Bovenaan staan de Palestijnen met een Israëlisch paspoort. Zij kunnen zich vrij bewegen door Israël, Palestina en de buitenwereld, omdat hun paspoort wereldwijd wordt erkend.
• Een treetje lager staan de Palestijnen in Oost-Jeruzalem. Zij kunnen wel vrij door Jeruzalem reizen, maar hebben geen staatsburgerschap.
• Onder hen staan inwoners van de Westelijke Jordaanoever met een geldig inreis- of werkvisum voor Israël. Als zij naar het buitenland willen moeten zij via Jordanië reizen.
• Nog weer lager staan de inwoners van de Westelijke Jordaanoever zonder geldig visum voor Israël. Zij komen Israël niet in.
• Onderaan staan de inwoners van Gaza, die in overgrote meerderheid hun kuststrook niet kunnen verlaten.

Daarnaast beschrijft Walters vier visies op Israël die mij enorm (gaan) helpen om de vele informatie te duiden:

1. De judeo-christelijke blik: het Bijbelse land Israël behoort toe aan de Joden (met name religieuze joden en christenzionisten).
2. De ‘Leon de Winter’ blik: Israël als bastion van westerse beschaving in een barbaarse regio (veelal mensen met rechtste politieke opvattingen, zich beroepend op de Balfour-verklaring van 1917 i.p.v. internationale verdragen en de VN).
3. De juridische blik: het internationaal recht bepaalt wat er wel en niet aan de haak is (de meeste westerse correspondenten en kranten hebben dit hoog in het vaandel staan).
4. De postkoloniale blik: Israël als koloniale onderneming op grondgebied van de Palestijnen (select groepje activisten en Palestijnen zelf).

In de beschrijving van dit alles strooit Walters in zijn boek niet onnodig met jaartallen, cijfers, internationaal recht en schendingen zoals bijvoorbeeld Dries van Agt in zijn boek ‘Een schreeuw om recht‘ wel veelvuldig doet. Indien nodig bij de behandeling van onderwerpen en actuele kwesties voegt Walters stukjes geschiedenis toe in het boek en laat hij zien dat hij over historische kennis bezit. Maar hij doet dit niet onnodig veel. Ik vond het toevoegen van relevante geschiedenis en context precies goed getimed in het boek.

Walter’s ‘kritiek’ met betrekking tot de Verenigde Naties vond ik een verademing om te lezen. Ook al kun je vaststellen dat Israël ongestraft resoluties mag negeren, Walters beschrijft ook de andere kant van het verhaal: het mensenrechtencomité van diezelfde VN is welhaast obsessief bezig met Israël. Deze instantie, die gedomineerd wordt door landen in de Arabische wereld, voert Israël op als vast agendapunt op de vergadering en veroordeelt het land herhaaldelijk. Zelfs landen als Syrië en Iran krijgen minder kritiek. Het leidt ertoe dat het Verenigd Koninkrijk begin 2017 dreigt om voortaan uit principe niet meer tegen Israël te stemmen als die bevooroordeeldheid niet aangepakt wordt.

Ik geef het boek ‘Israël zegt geen sorry meer‘ zonder enige twijfel ‘vijf-sterren’. Ik was dan ook verrast toen ik de ‘drie-sterren’ recensie van Els van Diggele (21 juni 2018) in het NRC las. Ze verwijt Walters een gebrek aan historische kennis.

Ondanks dergelijke omissies biedt Israël zegt geen sorry meer een rijk geschakeerd beeld van de Israëlische samenleving. Maar verregaande historische kennis blijft onontbeerlijk – en juist in een correspondentenboek.

Heeft deze kritiek misschien te maken met het feit dat Walters in zijn boek Van Diggele kwalificeert als ‘pro-Israëlische publicist’? Of met de op een na laatste alinea in de (vier-sterren) recensie die Van Diggele kreeg op haar eerder verschenen boek ‘We haten elkaar meer dan de Joden‘ in het NRC op 20 oktober 2017?

Toch wringt die snoeiharde conclusie en daarmee kom ik bij mijn voornaamste kritiekpunt op dit boek. Hoe overtuigend Van Diggele ook is over de kwalijke gevolgen van de onderlinge Palestijnse verdeeldheid, ze had mijns inziens minimaal een hoofdstuk extra moeten wijden aan de vraag: in hoeverre is die verdeeldheid te wijten aan Israël en de bijna onmogelijke uitgangspositie waarin de Palestijnen deels buiten hun schuld zijn beland?

Hoe dan ook. Ik heb een beeld gekregen van hoe het is om als correspondent in Palestina en Israël te leven door de boeken van Derk Walters, Anna Krijger en Laurens Samson. Met alle voorrechten van dien, zoals een auto met Israëlisch nummerbord en overal vrije toegang, zelfs tot Gaza.

Naast vele romans heb ik onlangs het boekje ‘te gast in Israël & de Palestijnse gebieden’ van Nicolien Zuijdgeest met belangstelling gelezen, wat al in 2011 is verschenen. De Trotter reisgids ‘Israël; Palestina’ lijkt me van alle reisgidsen het meest prettig en informatief, ook over Palestina. Maar ook deze is niet meer geactualiseerd sinds 2014.

Ik zit nu nog wel met een belangrijke vraag met een reis naar de Westelijke Jordaanoever in het verschiet:

Hoe is het nu anno 2018 om als toerist door Israël en Palestina te reizen?

Word ik bijvoorbeeld op het vliegveld van Tel Aviv (Israël) teruggestuurd omdat ik met een post koloniale blik kijk naar Palestina? Of omdat ik het boek van Derk Walters heb gelezen? Of omdat ik op mijn website een aantal blogs over boeken over Palestina heb gepost en deze heb getweet? Ik weet het eerlijk gezegd niet.

Ik maak aantekeningen in een werkdocument als het gaat om feiten rondom Palestina die ik uit gelezen boeken haal. Maar ik denk dat ik mijn zoektocht en reiservaringen maar ga bijhouden in een apart dagboek. Wie weet komt het ooit nog tot een nieuw boek…….

Noot (november 2019): het kwam niet tot een boek, wel tot een website! Ga naar mijn (Engelstalige) website: https://palestinablog.com