Ruim 10 jaar geleden las ik voor het eerst over de geschiedenis van de Palestijnse gebieden. Sindsdien verslind ik elk boek hierover. ¨Hoe is deze onderdrukking mogelijk?¨ vroeg ik me elke keer af en ¨Wat kan ik doen?¨ Toen de gedachte opkwam ‘Ik kan Palestina allereerst met eigen ogen gaan bekijken’  liet me die niet meer los. Dus in 2018 reisde ik 14 dagen door de Westelijke Jordaanoever. In het 1e deel van mijn tweeluik lees je meer over de reis. In dit 2e deel ga ik in op het leven in bezet gebied.

Onvoorspelbaar en onbereikbaar

Ik was in Bethlehem en bezichtigde de scheidingsmuur vol met Street Art van diverse kunstenaars. Geïnspireerd door Banksy. Indrukwekkend. Van daar uit een peulenschil om te voet door een checkpoint (Rachel) naar Jerusalem te gaan. Mijn volgende bestemming. Maar toen ik bij het checkpoint aankwam, een soort traliegevangenis,  zag ik een rij met wachtende Palestijnen. Het checkpoint was ineens gesloten. Ik kwam er niet precies achter waarom, maar ik begreep later dat dit heel vaak onverwacht op slot wordt gegooid. Ik kon naar een busstation wandelen in Bethlehem (1,5 kilometer afstand) en zo de bus -via een ander checkpoint- naar Jerusalem nemen. Maar de wachtende Palestijnen konden dit niet. Zij legden me uit dat zij hiervoor een aparte vergunning nodig hebben… Bizar.

Ik had al wel gelezen over de rangorde in Palestijnen, gebaseerd op de rechten die zij krijgen van de Israëliërs (‘Israël zegt geen sorry meer‘ van Derk Walters). Zo zijn er (1) Palestijnen met een Israëlisch paspoort die zich vrij kunnen bewegen. En (2) Palestijnen die in Oost-Jerusalem wonen en een aparte status hebben. Palestijnen (3) met en Palestijnen (4) zonder een geldig inreis- of werkvisum voor Israël. En (5) inwoners van Gaza die hun kuststreek niet kunnen verlaten. Maar ondanks dat ik deze kennis had, was ik toch (elke keer weer) verontwaardigd als Palestijnen bepaalde wegen of bestemmingen -al dan niet aangekondigd- niet konden bereiken.

Een ander voorbeeld. In mijn taxirit van Jericho (gebied A, onder Palestijns bestuur) naar de Jordaan (Qasr Al-Yahud) en de Dode Zee reden we door een checkpoint gebied C in ( volledig onder Israëlische controle). Van de taxichauffeur begreep ik dat je als Palestijn alleen met een vergunning hier mocht komen. Ik realiseerde me op dat moment dat ik als geprivilegieerde toerist, met een taxichauffeur met de juiste vergunning, hiernaartoe kan reizen, maar Palestijnen zonder vergunning niet. Nadat ik nogmaals de kaart erbij pakte realiseerde ik me pas ten volle dat dit maar liefst 60% van de Westelijke Jordaanoever betreft.

Deze onbereikbaarheid had overigens niet altijd met gebiedsindelingen en rechten te maken, ook de oorlogen zorgden voor ontwrichting. Zo vertelde twee Palestijnen mij dat zij in tijden van de intifada’s een afstand van ‘slechts’ 13 kilometer van universiteit naar woonplaats niet veilig konden afleggen. Zij moesten noodgedwongen ‘op kamers’ en dagelijks bellen met het thuisfront.

Zionisme vanuit verschillende perspectieven bekeken

Ik bezocht het Israël Museum en Holocaust Museum in Jerusalem. Geweldig mooie en informatieve musea met prachtige tentoonstellingen. Het verhaalt Bijbelse avonturen van 2.000 jaar ballingschap en vervolging van het Joodse volk. Het laat de periode zien waarin het zionisme tot een hoogtepunt komt en kibboetsen floreren: na 1.800 jaar zijn de Joden eindelijk terug in Palestina. Het verhaal bereikt zijn climax met de Holocaust en de vestiging van de staat Israël. De judeo-christelijke blik op het zionisme.

Ik las tegelijkertijd ook twee boeken die het zionisme op een andere manier beschreven.  Brigitte Herremans en Ludo Abicht kijken vanuit een juridische blik naar het conflict: het internationaal recht bepaalt wat wel of niet aan de haak is. Zij concluderen in hun boek “Israël & Palestina: de kaarten op tafel” (2017):

“Het zionisme streefde de oprichting van een Joodse Staat na. Vanaf 1882 startte de emigratie naar historisch Palestina. De zionisten hadden voor ogen hoe het land eruit zou kunnen zien, maar realiseerden hun droom ten koste van de Arabische bevolking.“

En de Israëlische historicus Yuval Noah Harari kijkt met een postkoloniale blik naar het zionisme in zijn meest recente boek “21 lessen voor de 21e eeuw” (2018). Ik las dit op de terugweg van mijn reis van Tel Aviv naar Schiphol, net nadat ik op het Ben Gurion vliegveld nog een kanjer van een muurreclame aanschouwde over ‘120 jaar zionisme‘. Harari beschrijft hoe begin 20e eeuw er een geliefde zionistische slogan was over de terugkeer van ‘een volk zonder land (de Joden) naar een land zonder volk (Palestina)’. Van de plaatselijke Arabische bevolking werd voor het gemak niet gerept. Een citaat uit zijn boek:

“Palestijnen besturen wat stadjes en dorpjes op de Westoever, maar de Israëliërs beheersen het luchtruim, radio en TV en cyberspace. Er zijn maar verrassend weinig Israëlische soldaten nodig om zo’n tweeënhalf miljoen Palestijnen op de Westoever onder de duim te houden.“

Gesprekken met Palestijnen

Ik heb interessante en onderzoekende gesprekken gevoerd met Palestijnen over de toekomst. Ik verbleef in hostels op slaapzalen en omdat ik alleen reisde werd ik vaak aangesproken “Where are you from? Do you need help?“. Dat leidde tot talloze ontmoetingen. Niet alleen met Palestijnen, maar ook met Israëliërs die de vrije Joodse feestdagen gebruikten om (vaak illegaal) Palestina te bezoeken. In restaurants werd ik uitgenodigd om aan te schuiven bij Palestijnen. Steevast was de eerste vraag die ik dan kreeg “Are you working here?“. Ik weet niet of het kwam doordat ik kon zeggen dat ik een toerist was, maar het gros van de Palestijnen die ik sprak was niet gelukkig met de (meesten van de) vele NGO’s in Palestina. Wegens de afhankelijkheid en het geld wat daarmee gemoeid gaat, de salarissen die deze mensen ontvangen en de huizen die ze bewonen. Veel Palestijnen die ik sprak waren hoogopgeleid (universitair) en ervan overtuigd dat een nieuwe regering vanuit hun (jongere) generatie geen oplossing zou zijn voor het huidige conflict. De geschiedenis van (vroegere) Palestijnse steden en dorpen was zo divers dat ze dit niet voor mogelijk konden houden. Wel keken ze dromerig en met warme gevoelens terug op de tijd van voor de Intifada’s. Waar Joden, Moslims, Christenen en Armenen nog samen leefden en werkten.

Realistische beeldvorming

Een eerste stap volgens hen is een realistische beeldvorming en juist taalgebruik over de bezetting van Palestina door Israël en de onderdrukking van Palestijnen. Tijdens mijn reis kwam ik er talrijke keren achter dat ook mijn beeldvorming niet klopte. Ondanks dat ik goed voorbereid op reis was gegaan.

Allereerst ten aanzien van de vluchtelingenkampen. Op de Westelijke Jordaanoever zijn 19 kampen met ruim 700.000 geregistreerde bewoners. In de Gazastrook zijn er 8 kampen met ruim 1,2 miljoen geregistreerde bewoners. Daarnaast zijn er nog ruim 30 kampen in Syrië, Jordanië en Libanon met ongeveer 3 miljoen geregistreerde bewoners. Ik liep met een gids door een kamp in Ramallah. Ik had het beeld van een tijdelijk kamp voor ogen. Met tenten en hoognodige voorzieningen. Maar dit kamp -en de vele andere kampen op de Westelijke Jordaanoever- was eerder een wijk. In erbarmelijke omstandigheden weliswaar. Met stenen huizen, erg dicht op elkaar (vooral ‘Balata’ in Nablus) en in de hoogte gebouwd. De UNWRA biedt hulp aan de bijna 5 miljoen Palestijnse vluchtelingen in de vorm van onderwijs, gezondheidszorg, sociale voorzieningen (o.a. inkomen) en noodhulp. Ik sprak de dokter van de kliniek in het kamp in Ramallah: voor lichamelijke ziekten is er basiszorg en medicijnen, maar van bijvoorbeeld autisme had hij nog niet gehoord. Ook viel het me op dat Palestijnen zelf de term ‘refugee camp’ niet gebruikten. Voor hen zijn het (mede)bewoners van hun dorp of stad. Niet gek ook: ze wonen er immers vaak al vanaf 1948…

En ook de beeldvorming over de water- en elektriciteitstoevoer. Ik leerde gedurende mijn reis Palestijnse huizen en dorpen te onderscheiden van Israëlische nederzettingen. (De Westelijke Jordaanoever telt 125 nederzettingen, Oost-Jerusalem telt 12 nederzettingen. In totaal wonen er meer dan 550.000 kolonisten waarvan 370.000 op de Westoever. De nederzettingen worden met Israël verbonden met nederzettingswegen. Nederzettingen zijn onrechtmatig volgens het internationaal recht.)

Ik zag nederzettingen vaak op een heuveltop in het groen liggen, met een muur eromheen en mooi aangelegde wegen rondom, van en naar de nederzettingen. In groot contrast met de Palestijnse dorpen, met op het dak van ieder huis enorm grote, lelijke watertanken. Bij navraag in het Area D Hostel bleek dat Israël sinds 1967 de Palestijnen slechts toegang geeft tot een fractie van de nationale watervoorzieningen in de bezette Westelijke Jordaanoever. Palestijnen zijn beperkt tot 17% van de totale Westoever watervoorraad, de overige 83% wordt door de kolonisten verbruikt dan wel naar Israël gepompt. Palestijnen kopen vervolgens eenderde van hun water ‘terug’ van Israëls Water Authority. Dan moet je ook nog weten dat (1) het gemiddelde waterverbruik van Israëliërs meer dan het dubbele is dan dat van Palestijnen en (2) kolonisten zelfs 369 liter per dag gebruiken in vergelijking tot 73 liter door de Palestijnen (WHO standaard is 100 liter). Hostel Area D in Ramallah bijvoorbeeld koopt maandelijks voor gemiddeld €200 (800NIS) extra water om hun watertanken te vullen wegens de beperkte watertoevoer. Zowel bij de toiletten, douches als wastafels werd hostelgasten gevraagd zuinig te zijn met het water. Ik begreep nu waarom…..

Als laatste de gastvrijheid. In Sabastia ging ik de archeologische sites bezoeken. Daar ontmoette ik een Palestijnse man en hij leidde me spontaan rond over de ruïnes. Hij vertelde volop verhalen: deze man was in het dagelijkse leven leraar. Zijn vrienden lieten me daarna zien hoe je zonder restaurant en keuken (deze was onlangs gesloopt) in de buitenlucht voor grote groepen mensen een traditioneel Palestijns kipgerecht maakt. Daarna trakteerde hij me op Arabische thee, overheerlijke kebab en als toetje ‘knafeh’ in Nablus. De traditie is: leven en geven. Ik mocht dus niet betalen, werd ‘thuis’ afgezet en kreeg zijn telefoonnummer voor als ik iets nodig zou hebben gedurende mijn verblijf in Sabastia. Over deze Palestijnse gastvrijheid had ik wel gelezen, maar dit zo ervaren was heel bijzonder!

Dankbaarheid

Maar het meest onder de indruk was ik van mijn fietstocht van Ramallah via Taybeh (biermuseum) naar Jericho. Dan zie en voel je de wereld toch weer even anders dan lopend of vanuit een taxi. Het eerste stuk was pittig. Ik moest vol aan de bak. Ik kon het niet laten om (volledig buiten adem en bezweet) aan mijn Palestijnse gids te vragen ‘hoe ver nog?‘. Met een big smile :-)) vroeg hij me om dit niet meer te vragen maar om vooral te genieten van de prachtige omgeving en de bijzondere fietstocht (zie het filmpje). Dat deed hij ook zichtbaar.

Die dankbaarheid is me bijgebleven. Zonder uitzondering was iedereen die ik sprak reuze dankbaar voor mijn interesse in, nieuwsgierigheid naar en aanwezigheid in Palestina. In hun ogen een stap op weg naar een betere beeldvorming. Ook voor Palestijnen die hun stad/dorp niet uitkwamen gaf een buitenlands gezicht een doorkijk naar een andere toekomst. En ik spekte natuurlijk de Palestijnse economie door lokale producten (sjaals, ceramiek, zeep, eten en fruitsap) te kopen, in hostels te overnachten en lokale gidsen in te huren. Ik vond het eerlijk gezegd maar heel beperkt wat ik deed. Ik zeulde mijn plaatsvervangende schaamte de hele reis met me mee. Want deze reis bevestigde de gruwelijke onrechtvaardigheid: er is geen enkele bescherming van de rechten van de Palestijnen. Internationaal wordt er niet opgetreden.

Toch heb ik kunnen genieten van mijn reis door de Westelijke Jordaanoever. Ik voelde me op een bijzondere manier thuis. De geuren, geluiden en diversiteit aan klimaat, natuur en sfeer. En wat een vriendelijke mensen. Die dagelijks de gevolgen ondervinden van een afschuwelijke bezetting en die ik desondanks zag (genieten van het) leven.

Waar ik ook was, elke dag van mijn reis was de allerbelangrijkste boodschap van de Palestijnen sterk voelbaar:

“Vertel mensen thuis over je reis en over Palestina EN ZORG DAT DE BEZETTING STOPT! ”

Bekijk HIER mijn fotoboek.

Lees HIER over het boek ‘Mijn beloofde land’ (deel 3).

Ga naar mijn (Engelstalige) website: https://palestinablog.com